مراسم بزرگداشت احمد ضابطی جهرمی در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، به مناسبت روز ملی پژوهش مراسم بزرگداشت احمد ضابطی جهرمی سه‌شنبه ۲۶ آذر در سالن استاد شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد. در این مراسم محمد سریر، احمد الستی، محمد تهامی‌نژاد، شهاب‌الدین عادل، ارد عطارپور، امیرشهاب رضویان، علی لقمانی و غلام‌عباس فاضلی سخنرانی کردند. خسرو معصومی، اسماعیل میهن‌دوست، مهدی رحیمیان، شهاب اسفندیاری و.. از دیگر حاضران در این مراسم بودند. اهداء لوح تقدیر و نشان سرو خانه هنرمندان ایران به احمد ضابطی جهرمی و نمایش فیلم «قهرمانی» از دیگر بخش‌های این برنامه بود.
ضابطی جهرمی هیچ‌گاه در پی مطرح کردن خود نبوده است
غلام‌عباس فاضلی در ابتدای این مراسم گفت: برگزاری این مراسم نشان می‌دهد که جامعه قهرمانان و نخبگان فرهنگی خودش را می‌شناسد؛ این موهبت بزرگی است که بدون نیاز به طی شدن یک فرآیند اداری خاص، جامعه آدم‌های ارزشمند حوزه فرهنگ را تشخیص می‌دهد. احمد ضابطی جهرمی هیچ‌گاه در پی مطرح کردن خود نبوده است. در شرایط دشوار جامعه، باز هم فرهنگ یک پایگاه قابل اعتناست. او در تمام طول عمر کاری خود انسانی ثمربخش بوده است. تنوع حوزه کاری ضابطی جهرمی حیرت‌آور است؛ او هم‌زمان محقق، مدرس، مولف، مترجم، کارگردان، تدوینگر و نظریه‌پرداز فیلم است. این‌همه تلاش برای سپری کردن دقایق زندگی به‌شکلی مفید، در کمتر کسی دیده می‌شود.
مطالعات نظری در کنار تجربیات عملی
پس از آن محمد سریر به کارنامه دکتر ضابطی جهرمی اشاره کرد و گفت: صحبت در مورد هنرمندان به‌ویژه آن گروهی که جایگاهی در حوزه اندیشه‌ورزی و مطالعات علمی و هنری دارند، کار سختی است. افرادی که چنین عملکردی داشته باشند نیز اندک شمارند. به شخصه افراد زیادی را نمی‌شناسم که علاوه بر مطالعات نظری، دارای تجربیات عملی هم باشند و بتوانند چشم‌اندازهای علمی ارائه دهند.
وی ادامه داد: نگاهی به سوابق علمی و هنری دکتر ضابطی و آثار تالیفی متعددی که در حوزه‌های مختلف دارند، نشان می‌دهد طیف گسترده‌ای از مطالبی که جنبه‌های علمی دارد را با ادراکی دقیق عرضه کرده‌اند. مستندهایی مانند «ایران در یک نگاه کوتاه» یا «موسیقی فولکلور شمال ایران» از نگاه او به سمت داخل و مسائل مرتبط با ایران حکایت دارد. هرچه پشتوانه‌هایی بیشتری مانند احمد ضابطی جهرمی داشته باشیم، حضور و تاثیرگذاری ما در عرصه سینما و تلویزیون نیز بیشتر خواهد بود. امروز میراث مادی مهم نیست چون بالاخره از بین می‌رود، اما میراث‌های معنوی باقی می‌ماند و موجب برانگیختن دیگران برای ادامه کار می‌شود. وجود چنین استادی که با نهایت علاقه و از صمیم قلب به اخلاق کاری پایبندند، مایه افتخار ماست.
پایه‌گذار تدریس مکتب مونتاژ
احمد الستی دیگر سخنران این مراسم بود که در صحبت‌هایش گفت: زمانی بسیار طولانی و قریب به ۵۰ سال با احمد ضابطی جهرمی آشنا بوده‌ام و اوقات خوبی را با هم سپری کرده‌ایم. در دوران دانشجویی، مرحوم هوشنگ کاووسی به من گفت هر زمان راجع به فیلم خوبی صحبت می‌کنم کسی که در کلاس کنار تو می‌نشیند اشکش جاری می‌شود؛ اشاره او به احمد ضابطی جهرمی بود و از آن زمان تاکنون همیشه این اتفاق افتاده است. ضابطی جهرمی به فیلم خوب عشق می‌ورزد و این را از سالن تاریک و سرد دانشکده هنرهای دراماتیک به یاد می‌آورم.
وی افزود: دانشجویانی که با او کار کرده‌اند هرگز فراموشش نمی‌کنند. او در خلال ۴۰ سال تدریس، بیش از ۱۰۰۰ پایان‌نامه دانشجویی را هدایت کرده است و نامش در تمام دانشکده‌های سینمایی کشور به چشم می‌خورد. ضابطی در تمام شهرهای ایران شاگردانی دارد که حالا به سطوح مدیریت رسیده‌اند و مشغول کارهای سینمایی هستند و همواره او را به چشم استاد می‌نگرند. ضابطی وقت زیادی صرف شاگردانش می‌کند و همواره فروتنانه در کنار دانشجویانش نشسته و ایستاده است. شاگردان او پس از فارغ‌التحصیلی در کنار او می‌مانند و از او مشورت می‌گیرند. احساس مسئولیت ضابطی نسبت به شاگردانش ستایش‌برانگیز است. در کنار تدریس حرفه‌ای، ضابطی جهرمی همواره داوری موثر بسیاری از جشنواره‌های سینمایی کشور را نیز بر عهده داشته است. او از همان سال اول دانشکده شروع به فیلمسازی کرد، آن هم با سیستم آنالوگ که کار با آن دشوار و وقت‌گیر بود.
این مدرس سینما ادامه داد: ضابطی جهرمی تنها پایه‌گذار تدریس مکتب مونتاژ در این کشور بوده است. پیش از آن هم چیزهایی به شکل ترجمه داشتیم اما او آنها را در سطح دانشگاهی تدریس و تفهیم کرد و به ترویج‌شان پرداخت. ضابطی اولین کسی است که نظریه‌های آیزنشتاین را در کلاس‌ها و دانشگاه‌ها مطرح کرد. ضمن احترام به تمام اساتید سینما، استادی با چنین مقام و منزلتی در ارتباط با سینما نداشته‌ایم و ضابطی جهرمی بدون شک مهم‌ترین استاد سینمای ایران در همه دوران‌هاست. خدمات او به سینمای ایران فراموش‌ناشدنی است.
سخنرانی‌های ضابطی جهرمی دراماتیک است
پس از آن محمد تهامی‌نژاد گفت: جوامع همواره سهم خود را از هنرمندان و بزرگان طلب می‌کنند و آنها در قبال تشویق مخاطبان، عمر خود را می‌گذارند. هنرمندان و پژوهشگران ما مردمان خاصی هستند. ما فقط حاصل زحمات اساتیدمان را می‌بینیم اما آنها حق مضاعفی بر گردن ما دارند. پژوهشگران در میان غوغای تشویق‌ها یا نادیده‌انگاری‌ها راه خود را پیدا کرده‌اند. در مورد ضابطی جهرمی لازم است درک کنیم که فرم و تحقیق و تدریس درباره فرم، برای سینمای ایران دارای اهمیتی درجه اول است.
این مستندساز اضافه کرد: فن تدریس و ابزار آن، از جمله سخن گفتن، یکی از ابزار ظاهر شدن بر صحنه است که با مفهوم فرم تلفیق شده است. در عرصه تعامل اجتماعی، تدریس و سخن گفتن برای ضابطی جهرمی یک هنر و یک اجراست. او تمام ابزار سخن را در اختیار می‌گیرد، به خوبی می‌داند گفتارش را چگونه آغاز کند و به پیش ببرد. اصلی‌ترین عناصر در سخنرانی‌های او فرم و ریتم است. ضابطی جهرمی ریتم سخن را به خوبی می‌شناسد و رعایت می‌کند. سخنرانی‌های او دراماتیک است و ریتم‌های تندشونده و کندشونده در سخنرانی‌هایش، با نحوه شناخت او از تدوین در پیوند است. بلاغت و شیوایی سخن و پرهیز از اطاله کلام و تشخص نحوی و چینش واژگانی و آهنگین سخن گفتن، مشخصه بیان استاد ضابطی جهرمی است.
وی در پایان صحبت‌هایش گفت: جدا از این ابزار تعامل، چگونه می‌توان راز زیبایی یک زندگی توام با موفقیت و تلاش را دریافت؟ هدفی والاتر از کار، پژوهش در فرم یا تدوین نیز استاد ضابطی را به پیش می‌راند که معنای زندگی در نزد اوست. چنین معنایی خود را در فرم و شکل و کار تدوین و جستجو در فرهنگ تعریف کرده است اما چنین معنایی فقط در شکل و فرم فیلم خلاصه نمی‌شود. چیز دیگری‌ست که در هر بار حضور او باید پرسیده و آموخته شود. آن چیز به گمان من معنای زندگی و زنده ماندن و بودن در جهان نیز است.
بدنه سینمای ایران مدیون ضابطی جهرمی است
در ادامه شهاب‌الدین عادل گفت: اینکه دکتر ضابطی جهرمی در سطوح مختلفی در مباحث تئوریک و نقد و ترجمه و تولید فیلم چه کرده، بر همگان روشن است. او یکی از تاثیرگذارترین انسان‌های عالم و دانشمند در حوزه سینما و موثر بر بدنه سینمای کشور بوده است. تربیت نیروی انسانی در حوزه‌های مختلف برای سینما و صنعت فیلم کشور، بیش از هر چیز دیگری اهمیت دارد. امروز بسیاری از شاگردانش نه فقط به‌عنوان مدیر، بلکه در مقام فیلمسازان و تدوینگران و فیلمبرداران مشغول فعالیت‌اند. باید گفت بدنه حرفه‌ای و آکادمیک سینمای ایران مدیون ایشان است.
تاثیرگذاری بر جریان‌های سینمایی ایران
ارد عطارپور دیگر سخنران این مراسم بود که در صحبت‌هایش گفت: من در دانشگاه چندین ترم شاگرد ضابطی جهرمی بودم اما پس از فارغ‌التحصیلی تا امروز با ایشان در ارتباط باقی مانده‌ام، مانند بسیاری از شاگردانش؛ شاگردانی که خود امروز آموزگار شده‌اند و به دیگران درس می‌آموزند و آنچه از استاد خود آموخته بودند را گسترده کردند. از این نظر، موثرترین آدمی که در آموزش سینمای ایران می‌شناسم، هم در سینمای مستند و هم در سینمای داستانی، احمد ضابطی جهرمی است.
این مستندساز اضافه کرد: ایشان نه تنها آموزگار بودند بلکه در ایجاد جریان‌های سینمایی موثر بوده‌اند. ضمن اینکه او خود یک فیلمساز برجسته است. یکی از فیلم‌هایش که کمتر از آن یاد می‌شود در مورد یوز ایرانی است که در آن زمان کمتر کسی می‌دانست چنین گونه در معرض خطری داریم که ارزش بسیار زیادی دارد و ممکن است از بین برود. اولین فیلمی که من دیدم که اختصاصا به این گونه حیات وحش کشورمان نظر کرده و آن‌را به ثبت رسانده است، اثر استاد ضابطی بود. او حمایت گسترده‌ای از بچه‌هایی کرد که در حوزه محیط زیست و حیات وحش فعالیت می‌کنند. ضابطی جهرمی تشخیص داد که کشور ما به چنین فیلمسازانی نیاز دارد و این تشخیص به مرحله عمل و آموزش رسید و شاگردانش نیز این آموزش را خیلی خوب اجرا کردند. ایشان تاثیر بسیار زیادی بر جریان فیلمسازی مستند حیات وحش ایران داشته است.
دکترای واقعی و سهمیه‌ای
پس از آن امیرشهاب رضویان گفت: جا دارد در اینجا از تمامی معلم‌هایمان یاد کنیم؛ دکتر فروغ، دکتر کاووسی، هوشنگ طاهری، پرویز شفا، جابر عناصری و دیگر اساتیدی که در کنارشان سینما را آموختیم. آنچه در فرآیند تولید معلم یا استاد برای من جذاب است، اینست که در مورد مشخص دکتر ضابطی جهرمی ایشان خودشان استاد شدند و زبان را خودشان یاد گرفتند.
تعلیم و تربیت در کنار هم
در بخش دیگری از این مراسم علی لقمانی گفت: استاد ضابطی جهرمی صرفا در زمینه مونتاژ بر دانشجویانش تاثیرگذار نبوده است. اساتیدی مانند ضابطی جهرمی که همواره از آنها یاد می‌شود، فقط یک دانش را به ما منتقل نکردند بلکه علاوه بر علم در تربیت ما هم موثر بودند. در حوزه هنر بسیار مهم است که علاوه بر فراگیری یکسری اصول و دانش، نگاه و تربیت هنری هم پیدا کنیم. دکتر ضابطی جهرمی با نوع کلام و منش و نوع پاسخگویی و حضورشان به ما آموخت که چگونه باید با هنر مواجه شد و چگونه نگاه درست هنری پیدا کرد.
وی ادامه داد: در دورانی که ما دانشجو بودیم، مقام استادی آن‌چنان شامخ و دور از دسترس بود که برخلاف امروز، تصور دستیابی به آن هم برای‌مان غریب بود. در باغ فردوس فارغ از نگاهی که هر استاد داشت، صرفا به دلیل توانایی و حس مسئولیت‌پذیری از اساتید استقبال می‌شد و این چیزی است که امروز کم پیدا می‌شود. امروز دانشجویان آن شأن را برای اساتید قائل نیستند و نگاه سیستم مدیریتی به اساتید نیز تغییر کرده است و شاید آن امکانات و ابزار هم در اختیار نباشد. اینها باعث دلسردی برخی اساتید و مهاجرت آنها از ایران شد. اما استاد ضابطی پس از ۴۰ سال و با وجود همه مصائب و مشکلات، با همان انرژی و علاقه روز اول به تدریس ادامه می‌دهد و این جای سپاسگزاری فراوان دارد.
اهداء نشان سرو خانه هنرمندان ایران
در بخش بعدی این مراسم با حضور محمد سریر، شهاب‌الدین عادل، شهاب اسفندیاری، محمد تهامی‌نژاد و مهدی رحیمیان با اهداء لوح تقدیر و نشان سرو هنر خانه هنرمندان ایران از احمد ضابطی جهرمی تجلیل به عمل آمد.
مدیون دانشجویانم هستم
پس از آن احمد ضابطی جهرمی گفت: از همسرم بردبارم که با متانت همواره حامی و همراه من بوده است سپاسگزاری می‌کنم. همیشه از او عذر خواسته‌ام و درخواست عفو کرده‌ام و نمی‌دانم چطور متانتش را جبران کنم. دانشجویانم نور چشم و تپش قلب من هستند. من اگر دانشجویانم را دوست نداشته باشم نمی‌توانم چیزی به آنها بیاموزم. آدم وقتی کسی را دوست نداشته باشد نسبت به او تقریبا بی‌تفاوت خواهد بود. من همواره دانشجویانم را به عنوان امانت و سپرده مردم نزد خود نگه داشته‌ام. اساسی‌ترین مرحله کارم با آنها پس از فارغ‌التحصیلی‌شان بوده است و آثارم را نیز به آنها تقدیم کرده‌ام و فراموش‌شان نکرده‌ام. ضمن اینکه تعامل من با دانشجویانم دو طرفه است و من هم از دانشجویانم می‌آموزم و خود را مدیون آنها می‌دانم. اگر به موفقیتی دست پیدا کرده‌ام دانشجویانم نیز در آن سهیم‌اند. دانشجویانم هر کدام در جای خود برای من یک ایماژ هستند که حتی در خواب رهایم نمی‌کنند.
کفشم را فروختم تا فیلم فلینی را ببینم
وی ادامه داد: ما در دهه ۶۰ در یک نبرد علمی و هنری برای اعتلای سینمای ایران حضور داشتیم. در دهه ۶۰ تا اواسط دهه ۷۰ تلفات ما در این نبرد کم بود و بیشتر پیروز شدیم. اما بچه‌های امروز علاقه و جدیت بچه‌های آن دوران را ندارند. داشتن مدرک کافی نیست و باید دید افراد در عمل چه کرده‌اند. همواره آرزو داشته‌ام دانشجویانم از من پیشی بگیرند و آنها را به این کار تشویق کرده‌ام. اما استاد ممتاز هم هرگز اجازه نمی‌دهد که چنین اتفاقی بیفتد، یعنی استاد و دانشجو باید با هم بدوند.
این مدرس سینما افزود: من زمانی فیلم تعمیر می‌کردم و از این کار خیلی چیزها آموختم. تمام کارهای سینما دلپذیر و مایه افتخار است، به شرطی که با انضباط و اخلاق و اراده برای یادگیری توام باشد. سر صحنه برای دیگران غذا هم برده‌ام و آموختم که در حین فیلمبرداری چه می‌کنند. در زمان دانشجویی‌مان، پازولینی به اصفهان آمده بود تا فیلمش را فیلمبرداری کند و ما رفتیم تا صدابرداری سر صحنه را یاد بگیریم. پلیس اجازه نزدیک شدن نمی‌داد و برای رسیدن به محل فیلمبرداری باتون هم خوردم. برای دیدن فیلم فلینی در جشنواره جهانی فیلم تهران که یک سانس نمایش داشت، کفشم را فروختم تا بلیت فیلم را بخرم. اما امروزه دانشجویان حتی برای دیدن فیلم‌های فلینی رغبت چندانی از خود نشان نمی‌‌دهند.
تحصیل سینما شایستگی می‌خواهد
ضابطی جهرمی ادامه داد: دو چیز ما را در هر عرصه‌ای پژوهشگر می‌کند و اینها باید در شخصیت فرد وجود داشته باشد؛ نخست کنجکاوی و دوم میل به تجربه. پژوهشگر باید منضبط و به لحاظ شخصیتی دارای آمادگی قبلی باشد. ما سعی می‌کردیم از هر روزنه‌ای چیزی بیاموزیم و جارو کردن اتاق تدوین هم امکانی برای یادگیری این هنر بزرگ است. در آن زمان شور داشتیم که از هر موقعیتی چیزی بیاموزیم و هنوز هم این شور را دارم.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: خشنودم که در این رشته تحصیل کردم و هر کسی را واجد شایستگی برای تحصیل در رشته سینما نمی‌دانم. تحصیل هنر نیازمند پرستیژ است و پایه آن در رشته ما بر دو رکن شعور ادبی و درک موسیقی است. سینما یکی از دستاوردهای نبوغ بشری و بسیار محترم است. سینما هنری تمدن‌ساز است که قدرت تمام هنرها را در خود گرد آورده است. ما هم باید به ازای تمام هنرمندان شاخه‌های دیگر در سینما احساس مسئولیت کنیم. لازمه رشد در این رشته تخیل و تجسم و حافظه قوی است. فیلم باید در بند بند وجود دانشجوی رشته سینما ریشه بدواند. خداوند را شاکرم که سینما را در مسیر خلقت من قرار داد و من را در راه سینما هدایت کرد.
وی در پایان صحبت‌هایش گفت: برای من مایه افتخار است که امشب نشان سرو خانه هنرمندان ایران را دریافت کرده‌ام. این عالی‌ترین سلیقه انتخاب است؛ سرو هم نشان سرافرازی و سربلندی و آزادگی ایران است و هم درختی‌ست که بیشترین تصویرش در هنر ایران به عنوان یک موتیف تکرار شده است و من هم در این زمینه نوشته‌ای دارم. از مجموعه خانه هنرمندان ایران برای برگزاری این مراسم تشکر می‌کنم.
در بخش پایانی این مراسم فیلم «قهرمانی» به کارگردانی احمد ضابطی جهرمی برای حضار به نمایش در آمد.