هشتمین برنامه ماهانه «سینما سلامت» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
«بچه مردم» پروژهای سنگین اما ارزشمند / فیلمی درباره هویت، مادر و وطن
هشتمین برنامه ماهانه «سینما سلامت» در سینماتک خانه هنرمندان ایران به نمایش فیلم «بچه مردم» ساخته محمود کریمی (۱۴۰۳) اختصاص پیدا کرد.
به گزارش اتاق خبر خانه هنرمندان ایران، پس از نمایش این فیلم ، نشست نقد و بررسی فیلم با حضور رضا درستکار (منتقد سینما و مدیر جلسات سینماسلامت)، فائزه یارمحمدی، نویسنده، علی احمدی، تهیهکننده و محمود کریمی کارگردان برگزار شد.
در نشست خبری فیلم سینمایی «بچه مردم»، فائزه یارمحمدی، نویسنده فیلمنامه، درباره پشتوانه پژوهشی این اثر و مواجهه تیم سازنده با اسناد واقعی کودکان رهاشده توضیحاتی ارائه کرد.
یارمحمدی در ابتدا گفت: در فرآیند تحقیق برای نگارش فیلمنامه، پروندههای واقعی این کودکان بهعنوان یکی از منابع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است. پروندههایی که از نخستین لحظه پیدا شدن کودک تا سالهای بعد زندگی او را ثبت کردهاند. در این اسناد، جزئیاتی از محل رها شدن کودک، نشانههای همراه او، تخمین سن، وضعیت تحصیل، سوابق پزشکی، اعزام به سربازی و در برخی موارد حتی تاریخ شهادت درج شده بود.
یارمحمدی با اشاره به تنوع سرنوشت این کودکان گفت: بررسی این پروندهها نشان میداد که الگوی «رها شدن» در مکانهای خاصی تکرار شده است. بر اساس این روایتها، بسیاری از کودکان در فضاهای شلوغ و عمومی، از جمله اماکن مذهبی مانند حرمها و امامزادهها یا فروشگاهها رها شدهاند؛ انتخابی که به گفته او، احتمالاً با هدف افزایش شانس پیدا شدن کودک توسط افراد مطمئن صورت میگرفته است.
نویسنده فیلمنامه «بچه مردم» تأکید کرد: این فیلم اقتباس مستقیم از هیچ اثر ادبی خاصی نیست، اما فراوانی روایتهای مشابه در اسناد واقعی، به شکلگیری برخی شباهتهای روایی انجامیده است.
او افزود: تمرکز اصلی فیلم بر مفاهیمی چون هویت، مادر و وطن است و روایت داستان بیش از آنکه بر یک خط داستانی مشخص استوار باشد، بر این دغدغههای محوری تکیه دارد.
او ادامه داد: فیلم «بچه مردم» حاصل مواجهه مستقیم با واقعیتهای تاریخی و اجتماعی ثبتشده در این پروندههاست و تلاش دارد بخشی از تجربه زیسته کودکانی را روایت کند که در برههای از تاریخ معاصر ایران، با مسئله رهاشدگی و فقدان هویت مواجه بودهاند.
علی احمدی، تهیهکننده این اثر، از روند ورود تیم تولید به پروژه و چگونگی شکلگیری مسیر ساخت فیلم سخن گفت و بیان کرد: فیلمنامه «بچه مردم» در ابتدا از سوی یوسف اصلانی به گروه ارائه شد؛ متنی که پس از مدتی پیگیری و گفتوگو با افراد مختلف، در نهایت به دست تیم فعلی رسید. او توضیح داد که نسخه اولیه فیلمنامه فضایی متفاوت داشت و بخش عمده روایت آن در اهواز و در مقطع زمانی پشت جبهه میگذشت.
احمدی با اشاره به شرایط زمانی گروه تولید افزود: در مقطع دریافت فیلمنامه، عوامل درگیر بررسی پروژههای دیگری بودند، اما پس از خواندن متن و اطمینان از جدیت نویسنده نسبت به این قصه، تصمیم گرفته شد تمرکز گروه از طرحهای دیگر برداشته شده و این پروژه در اولویت قرار گیرد. همین درگیری اولیه، بهتدریج به همراهی و انگیزه جدی برای ادامه مسیر تبدیل شد.
تهیهکننده «بچه مردم» تأکید کرد: آنچه بیش از همه گروه را به ادامه کار ترغیب کرد، دغدغه محوری فیلم و زاویه نگاه آن به موضوع بود؛ دغدغهای که از دل نگاه نویسنده شکل گرفته و به مسئله کودکانی میپردازد که در عین بیپناهی، سهم بزرگی در تاریخ این سرزمین داشتهاند.
احمدی ادامه داد: روایت کودکانی که بدون پشتوانه خانوادگی، در مقاطع حساس کشور حضور داشتهاند و حتی جان خود را فدا کردهاند، یکی از محورهای تأثیرگذار این پروژه بوده است.
او با اشاره به سختیهای تولید این فیلم گفت: فیلم «بچه مردم» از نظر حجم کار و فشار تولید، پروژهای بسیار دشوار بوده و میزان انرژی و توان صرفشده برای ساخت این فیلم، قابل مقایسه با تولید یک مجموعه تلویزیونی بوده است. ساخت این فیلم تجربهای سنگین اما ارزشمند است.
مهبد جهاننوش، بازیگر این کار درباره آغاز علاقهاش به تئاتر گفت:حدود ۱۳ سالم بود که وارد دبیرستان شدم و آنجا تست تئاتر دادم. چند نمایش مدرسهای اجرا کردیم و من در جشنوارههای منطقهای و استانی رتبه گرفتم. یکی از دوستانم گفت برو کلاس حرفهای، من هم ثبتنام کردم و شروع کردم به تمرین و آموزش.
جهاننوش درباره نخستین تجربه حرفهای خود اضافه کرد: اولین کارم تئاتر «جنایت و مکافات» با آقای رضا ثروتی بود که سال ۹۸ در تالار وحدت اجرا شد. بعد با یوسف با پیری نمایش «اسلو» و با سعید زارعی «اسموکینگ» را کار کردم، ولی بعد کرونا همه اجراها متوقف شد.
این بازیگر درباره ادامه تحصیل و فعالیتهای همزمان خود گفت: تصمیم گرفتم به هنرستان هنرهای زیبای پسران تهران بروم. رشته نمایش خواندم و همزمان با تحصیل در تئاتر و فیلم کوتاه هم کار کردم.
مهبد جهاننوش درباره نخستین تجربه سینمایی خود نیز گفت: اولین فیلمی که بازی کردم، «پرونده باز است» مرحوم پوراحمد بود؛ نقش کوتاهی داشتم. همزمان در فیلم سینمایی «غریب» ساخته محمدحسین لطیفی هم بازی کردم، ولی خیلی از سکانسهایم حذف شد.
او درباره دوران ناامیدی و تلاش برای ادامه مسیر، توضیح داد: سالها بین دفاتر مختلف میرفتم، کارها از تولید نمیگذشت و خیلی ناامید شده بودم. حتی به رفتن فکر میکردم. همزمان در کافه کار میکردم تا مستقل باشم.
جهاننوش در انتهای کلام از نقطه عطف بازگشت به مسیر حرفهای خود یاد کرد و گفت: یک نفر که شاگرد آقای صلاحی بود، فراخوانی برایم فرستاد. اول چند بار فکر کردم مثل قبل بینتیجه است، اما عکس و فیلم فرستادم و تست دادم. با همه مشکلاتی که داشتم، خودم را رساندم و مسیر بازیگری دوباره باز شد.
محمود کریمی، کارگردان با اشاره به حساسیتهای تاریخی و اجتماعی موضوع فیلم گفت: این مباحث به هر دلیلی یا دستمالی شده بودند یا بد کار شده بود و سمتشان رفتن هزینه داشت.
کریمی ادامه داد: واقعیت این است که چند هزار نفری مثل مهبد و دیگر نوجوانان، روزی رفتند. یکی سربازی به اجبار رفته، یکی دلش خواسته، یکی کاری کرده که از دستش برمیآمد. یکی دغدغه خانواده داشت، یکی مملکت، و دیگری برای شهرش یا دوستش رفت. یادم میآید یک نفر تعریف میکرد که در هنرستان درس میخواندیم و جنگ شروع شده بود. یکی از دوستان در آن روز غیبت کرد، فردایش جنازهاش را آوردند. روز بعد نصف مدرسه به جبهه رفتند.
کارگردان «بچه مردم» تاکید کرد: موضوع این است که این ارزشها گم نشود، مصادره نشود به نفع یک جریان خاص و در دعواها فراموش نشود. دغدغه ما در فیلم این بود که وقتی تماشاگر پای فیلم مینشیند، با قصه ارتباط برقرار کند و وفادار باشیم به سینما و داستانگویی، نه صرفاً به سفارشها و پولپاشیهایی که در سالهای اخیر زیاد شده است.
کریمی افزود: همه دغدغه ما این بود که فیلمی بسازیم که برای تماشاگر جذاب باشد و قصه واقعی آن نوجوانان و سربازان، که گاهی فراتر از اجبار برای کشورشان ایستادند، روایت شود.
او به چالشهای قانونی اشاره کرد و گفت: با اینکه فیلم دغدغه جدی ما بود، پروانه ساخت نگرفتیم.
احمدی، تهیهکننده کار نیز درباره عدم دریافت پروانه ساخت گفت: فیلمنامه کوچکترین ایرادی نداشت، چون ما فیلمنامه را قبل از تولید به یکی از دوستان دادیم که بخواند و نظر بدهد. حتی بنیاد شهید هم مصوب کرده بود و تماس گرفتند که کل بودجه فیلم را میدهند، اما ما نپذیرفتیم.
احمدی تاکید کرد: زمانی که گفتیم بودجه میدهند، میدانستیم که ممکن است بعداً بخواهند صحنهای را حذف کنند و این فیلم محصول اعتماد آقای اصلانی به ما است.
او افزود: خودمان با تجربیات و دانستههایمان این فیلم را ساختیم، کسی به ما نگفت چه باید بگذاریم یا چه نباید بگذاریم. وقتی پروانه ساخت را گرفتیم، گفتند ایراداتی دارد و ما جلسهای با اعضای مسئول برگزار کردیم. آنها اعلام کردند «این فیلم تحریف انقلاب و دفاع مقدس و تطهیر پهلوی است.» این فیلم مطابق فیلمنامه ساخته شده و هیچ تغییری نکرده است. آقای کریمی کارگردان فیلم، که در نگارش هم سهیم بوده، وفادار به متن سر صحنه حاضر و فیلم مطابق با متن ساخته شده است. واقعاً نمیفهمیم کجای فیلم تطهیر پهلوی یا تحریف دفاع مقدس است.
فائزه یارمحمدی، نویسنده فیلمنامه «بچه مردم» در این نشست گفت: وقتی از این بچهها حرف میزنیم، ناخودآگاه خود آدم هم لطیف میشود. یک عطر خوبی را احساس میکنیم. خود سوژهها آنقدر طفلکی و دوستداشتنی بودند که لازم نبود ما تلاش مضاعفی انجام دهیم.
یارمحمدی افزود: آن موقع خودم مادر نشده بودم و فرزند نداشتم، ولی بچه کسی بودن، نسبت خودم با مادرم، خیلی دخیل بود. همهمان حس میکردیم که اگر این خلأ عظیم و عجیب وجود نداشته باشد.
او درباره نگاه لطیف به کاراکترها گفت: وقتی مینویسم، چون بچهها را واقعاً دوست داشتیم، این لطافت ناخودآگاه منتقل میشد. دلم میخواست جهان با اینها نرم باشد، حداقل در فیلم. قصه به ذات تلخ است، ولی همه تلاشمون این بود که در رنگ و ساخت فیلم، حتی اگر دنیا با این بچهها مهربان نبوده، فیلم ما کمی مهربان باشد.
یارمحمدی در پایان بیان کرد: به نظرم فیلم موفق بود، چون تصویری جدید از این بچهها و زندگیشان ارائه داد.
دیدگاه خود را بنویسید