در آستانه پنجم آذر، بیستمین سالگرد درگذشت مرتضی ممیز، یک نمایشگاه با مروری بر زندگی حرفه‌ای این طراح و گرافیست فقید و «پدر گرافیک نوین ایران»، روز جمعه ۲۳ آبان ۱۴۰۴ در خانه هنرمندان برگزار شد.

به گزارش اتاق خبر خانه هنرمندان ایران، در ابتدای مراسم امرالله فرهادی طراح پیشکسوت گرافیک ایران که اجرای مراسم را برعهده داشت، با اشاره به بیستمین سالروز درگذشت مرتضی ممیر گفت: در دوران پایانی بیماری استاد ممیز، دیگر اطرافیان قادر نبودند او را از بیمارستان به منزل منتقل کنند و روز به روز از انرژی و توانش کاسته می‌شد. با این حال، هر زمان که فرصتی برای تنفس پیدا می‌کرد و بازدیدکنندگان خدمتش می‌رسیدند، نکات بسیار مهم و واضحی را مطرح می‌کرد. هر کسی که به دیدارش می‌رفت، به ویژه افرادی که با طراحی گرافیک و انجمن گرافیک ارتباط داشتند، استاد بلافاصله دست آن‌ها را در دست یکی از اعضا می‌گذاشت و می‌گفت بچه‌های من را تنها نگذارید. انجمن گرافیک برای او نقطه عطفی ارزشمند بود.

او ادامه داد: در طول ۲۰ سال گذشته، خانواده استاد ممیز، شامل افسانه خانم همسرشان و انوشیروان عزیز پسرشان، با تلاشی خستگی‌ناپذیر، هر سال نمایشگاهی با بهترین کیفیت از آثار بزرگان و بخشی از کارهای استاد برگزار کردند. این نمایشگاه‌ها تنها یک نکوداشت یا مجلس یادبود نبودند؛ هر سال شاهد نمایشگاه‌های درخشانی از بزرگان عرصه دیزاین بودیم که به همت بی‌وقفه انوشیروان و همراهانش محقق شد.

نمایشگاه امسال یادگار استاد مرتضی ممیز

انوشیروان ممیز، فرزند مرتضی ممیز، در مراسم معرفی برنامه‌های نمایشگاه امسال، توضیح داد: این رویداد شامل سه بخش اصلی است که هر کدام جلوه‌ای از زندگی حرفه‌ای و میراث هنری استاد ممیز را به نمایش می‌گذارند.

او درباره بخش اول گفت: نمایشگاه مروری بر زندگی حرفه‌ای استاد مرتضی ممیز به کوشش معراج قنبری گردآوری شده و در گالری ممیز به نمایش گذاشته می‌شود. بازدیدکنندگان می‌توانند نگاهی جامع به آثار و فعالیت‌های حرفه‌ای ایشان داشته باشند و با مسیر هنری استاد ممیز بیشتر آشنا شوند.

بخش دوم نمایشگاه به آثار طراح ژاپنی، تاکو ساتو اختصاص دارد. انوشیروان ممیز توضیح داد: آقای تاکو ساتو یکی از مهم‌ترین طراحان ژاپن است، رئیس انجمن طراحان ژاپن و رئیس دانشکده هنر توکیو. به دلیل محدودیت‌های سفر، ایشان یک ویدئو از آثار خود فرستاده‌اند که در نمایشگاه پخش خواهد شد. این بخش فرصتی است تا بازدیدکنندگان با مینیمالیسم درجه یک ژاپن و طراحی‌های برجسته ایشان آشنا شوند.

بخش سوم نمایشگاه به پوسترهای مسابقات تنیس اوپن فرانسه اختصاص یافته است. انوشیروان ممیز گفت: این مجموعه شامل پوسترهای اورجینال مسابقات از سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۴ است که توسط یک آتلیه طراحی شده‌اند. هر سال، طراحی پوسترها به نقاشان و طراحان برجسته سپرده می‌شد و این مجموعه نشان‌دهنده ۴۴ سال استمرار و درخشندگی در طراحی است. این مسابقات یکی از مهم‌ترین رویدادهای تنیس جهان محسوب می‌شوند و پوسترهای نمایشگاه جلوه‌ای هنری و جذاب دارند.

علاوه بر این سه بخش، از سایت جدید مرتضی ممیز نیز رونمایی شد و انوشیروان ممیز توضیح داد: این سایت توسط احمد ذوالفقاریان طراحی و توسعه یافته و اطلاعات جامع و جزئیات دقیقی از زندگی و آثار استاد ممیز را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد.

او در پایان از همکاری طولانی‌مدت آقای لیچ و حمایت ویژه محمد مهدی عسگرپور، مدیرعامل محترم خانه هنرمندان و تیم گالری ممیز تشکر کرد.

مرتضی ممیز و نقش نشانه‌ها در زندگی معاصر

محمدمهدی عسگرپور، در این مراسم ضمن تشکر از حضور سفیر محترم فرانسه و رایزن فرهنگی، به اهمیت جایگاه استاد ممیز در حوزه هنر و گرافیک پرداخت و گفت: خانه هنرمندان و هنرمندان حوزه گرافیک بخش مهمی از فعالیت‌های فرهنگی این مجموعه را تشکیل می‌دهند و در طول سال، بسیاری از برنامه‌های شاخص این خانه، در حوزه گرافیک برگزار می‌شوند.

عسگرپور با تأکید بر نقش بی‌بدیل مرتضی ممیز در هنر معاصر ایران گفت: ما با نام استاد ممیز زندگی می‌کنیم؛ نه فقط به خاطر اینکه بزرگترین و مهم‌ترین گالری خانه هنرمندان به نام ایشان مزین شده، بلکه به دلیل جایگاه بی‌همتای ایشان در هنر، به‌ویژه در حوزه گرافیک.

او همچنین به اهمیت «نشانه‌ها» در زندگی امروز اشاره کرد و گفت: ممکن است گاهی بدون دیدن فیلم یا شنیدن موسیقی زندگی کنیم، اما بدون نشانه‌ها، حتی در زمان‌های سخت، نمی‌توانیم زندگی کنیم. نشانه‌ها در عصری که ما زندگی می‌کنیم، حرف اول را می‌زنند و با معنا گره خورده‌اند.

عسگرپور ادامه داد: کار بزرگی که استاد ممیز، هم‌نسلان ایشان و نسل‌های بعدی انجام داده‌اند، در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد، اما در واقع بسیار پیچیده و قابل تحسین است. آن‌ها جهانی ساختند که ما در آن معنا را می‌یابیم و بدون آن، زندگی فاقد معنا می‌شود.

او تأکید کرد: ارزش افزوده هر جامعه پیشرفته، در خلق نشانه‌ها و معناست. اگر در این حوزه دچار فقر شویم، جایگاه ما در جهان کاهش می‌یابد. رتبه یک کشور تنها به منابع طبیعی نیست، بلکه به توانایی‌اش در خلق معنا و نشانه مرتبط است.

عسگرپور در پایان از خانواده استاد ممیز تشکر کرد و افزود: خانواده محترم ایشان همواره تلاش می‌کنند تا هر سال دریچه‌ای تازه به روی علاقه‌مندان به این حوزه باز کنند. بدون نام استاد ممیز، حوزه گرافیک ایران معنای خاصی پیدا نمی‌کرد. امیدوارم سال به سال شاهد نمایشگاه‌های برجسته‌تر در این حوزه باشیم.

در ادامه این آیین، امرالله فرهادی، درباره اهمیت آثار و فعالیت‌های مرتضی ممیز گفت: نام بسیاری از چهره‌های مؤثر در طراحی گرافیک ایران و کارکردهای اثربخش آن‌ها را می‌توان در آثار اورجینال مرتضی ممیز مشاهده کرد. این آثار نشان‌دهنده دوره‌های مشخصی است که طراحی گرافیک در ایران تجربه کرده است؛ از تشکیل دانشکده هنرهای زیبا، تلاش برای تأسیس سندیکای ایران، تا تحولات عرصه چاپ و حوزه‌های مرتبط با ترافیک.

او ادامه داد: معراج قنبری در این نمایشگاه یک خط زمانی ارائه کرده است که در حقیقت سیر شناخت اندیشه، زندگی، دغدغه‌های صنفی و فعالیت‌های حرفه‌ای مرتضی ممیز را به تصویر می‌کشد. می‌توان با اطمینان گفت که استاد ممیز یکی از پر دغدغه‌ترین هنرمندان ایران بود؛ کسی که علاوه بر کار حرفه‌ای، مسئولیت‌های گسترده‌ای در حوزه صنفی نیز بر عهده داشت.

این مجری با اشاره به نقش مرتضی ممیز در تأسیس انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران گفت: انجمنی که در سال ۱۳۷۶ با تلاش ایشان و جمعی از همراهانش به ثبت رسید و تا امروز نیز پابرجاست. این انجمن نه تنها میراثی از فعالیت‌های صنفی استاد ممیز است، بلکه همچنان نقطه اتکایی برای توسعه و تقویت حرفه طراحی گرافیک در ایران محسوب می‌شود.

نقش بی‌بدیل مرتضی ممیز در گرافیک مدرن ایران

پیر کوشار، سفیر فرانسه در ایران، در مراسم گرامیداشت یاد و آثار مرتضی ممیز، طراح برجسته گرافیک مدرن ایران، گفت: ابتدا از لطف و حضور شما در این مراسم تشکر می‌کنم. این سخنرانی، اولین تجربه من به زبان فارسی است و حضور در این مکان مهم فرهنگی در تهران برای گرامیداشت یاد استاد ممیز افتخاری بزرگ است.

او درباره نقش ممیز در گرافیک مدرن ایران گفت: مرتضی ممیز سهمی بی‌بدیل در گرافیک مدرن ایران داشته و امروز ایران در این حوزه به پویایی کم‌نظیری دست یافته، که بی‌شک مرهون استعداد و تلاش او برای آموزش نسل‌های جدید طراحان است. امسال، همزمان با بیستمین سالگرد درگذشت ایشان، میراث و یاد او نه تنها در ایران بلکه در سطح بین‌المللی نیز زنده است.

کوشار ادامه داد: این مراسم فرصتی است برای تحکیم روابط نزدیک فرهنگی میان ایران و فرانسه در حوزه گرافیک. مرتضی ممیز خود تحصیل‌کرده فرانسه بود و در مدرسه‌های معتبر پاریس آموزش دید. در طول زندگی حرفه‌ای، ایشان مستقیماً یا از طریق انجمن بین‌المللی گرافیک که اولین عضو ایرانی آن بود، ارتباط حرفه‌ای و دوستانه‌ای با گرافیست‌های نامدار فرانسوی برقرار کرد.

او در پایان با اشاره به مسابقات تنیس رولان گروس بیان کرد: مسابقات تنیس رولان گروس، یکی از معتبرترین تورنمنت‌های جهانی است و هر سال در پاریس برگزار می‌شود. طراحی و اجرای پوسترهای این مسابقات طی ۴۰ سال گذشته به گرافیست‌های سرشناس سپرده شده است. این مجموعه نشان‌دهنده اهمیت گرافیک و طراحی در رویدادهای جهانی است و از صمیم قلب امیدوارم که این نمایشگاه، همچون دوره‌های گذشته، فرصتی برای تقویت و گسترش همکاری‌های فرهنگی و هنری میان دو کشور باشد.

پیام تصویری تاکو ساتو

در پایان نیز تاکو ساتو، طراح گرافیک ژاپنی از ژاپن با ارسال پیامی تصویری درباره مرتضی ممیز توضیحاتی ارائه داد، او در بخشی از صحبت‌های خود گفت: من در جریان فعالیت‌های بین‌المللی مرتضی ممیز با او آشنا شدم. ارتباط‌ ما بیشتر در قالب همکاری‌های فرهنگی و حرفه‌ای بین‌المللی بود. همچنین تبادل نظر درباره‌ طراحی معاصر، حضور در نمایشگاه‌های مشترک و دعوت از یکدیگر برای سخنرانی و داوری جشنواره‌های گرافیک کلری بود که سال‌ها در کنار هم انجام دادیم و البته من همواره از ایشان آموختم.

علاقه‌مندان می‌توانند برای تماشای آثار مرتضی ممیز از جمعه ۲۳ آبان تا جمعه ۳۰ آبان ۱۴۰۴ به گالری پاییز و زمستان مراجعه کنند.