ضیافت «در وصف آن شمایل» به مناسبت هزار و پانصدمین زادروز سیدالانبیاء محمد مصطفی (ص) با حضور جمعی از چهره‌های فرهنگ و هنر، سه‌شنبه ۱۸ شهریور ۱۴۰۴ در سالن شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

اجرا و میزبانی این برنامه که با همکاری انجمن شاعران ایران، انتشارات بین‌المللی گاج و خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شد، برعهده فوژان احمدی و عباس سجادی بود.

فاطمه راکعی، مدیرعامل انجمن شاعران در این مراسم ضمن خوش‌آمد گویی به حاضران در این مراسم، به موضوعات متعددی از جمله اخلاق، انسانیت، آشتی، و اهمیت نقش فرهنگ و هنر در ترویج ارزش‌های انسانی پرداخت و گفت: بسیاری از مفاهیم انسانی و باورهای مشترک در میان مردم وجود دارد، هرچند تفسیرهای مختلفی درباره آن‌ها ارائه می‌شود، اما محور اصلی، همواره انسان و پیام بزرگ «آشتی» است که باید در زندگی جاری شود و خونریزی انسان‌های بی‌گناه، پایان یابد.
او در ادامه با اشاره به اهمیت یادآوری نام خداوند و پیامبران در طول تاریخ، به نقش کتاب‌های مقدس در ترویج اخلاق و حقوق بشر اشاره و بیان کرد: باورمندان به اخلاق و انسانیت باید در مقابل نسل‌کشی و ظلم بایستند و از اصول اخلاقی دفاع نمایند.

وی تاکید کرد: مبارزه با کج‌فهمی و نیرنگ‌هایی که در لباس دین و مذهب پنهان شده‌، ضرورت امروز ماست.

مدیرعامل انجمن شاعران در ادامه از نقش شاعران و هنرمندان در ترویج آرمان‌های معنوی و انسانی قدردانی و تاکید کرد: همکاری و همبستگی در راه رسیدن به اهداف والای انسانی اهمیت دارد. علاوه بر این، برنامه‌ریزی فرهنگی و نقش نشست‌ها و رویدادهای فرهنگی در تقویت ارزش‌های انسانی و مقابله با نیرنگ‌ها و ترفندهای دشمنان موضوع مهمی است. زیرا این تلاش‌ها می‌تواند راهگشای آینده‌ای بهتر و پر از صلح و آشتی باشد.

محمد جواد آسمان، تکتم حسینی، در بخش بعدی این مراسم، به خواندن اشعاری که در وصف پیامبر اسلام سروده بودند، پرداختند.

منوچهر صدوقی سها در بخش بعدی این مراسم، درباره نگرش پیامبر نسبت به شعر و شاعران گفت: نام «مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم» همواره در طول تاریخ ادبیات فارسی مورد احترام فوق العاده بوده و در واقع این نام در آخرین قصیده‌‌‌های ایرانی نیز مورد توجه قرار گرفته است.

او در ادامه به خواندن قصیده‌ای از امیری فیروزکوهی که در نعت پیامبر اسلام سروده شده، پرداخت و گفت: ۲۳ مهر سالگرد استاد امیری است و امیدوارم یادبودی توسط انجمن شاعران برای ایشان برگزار شود.

وقتی صحبت نسبت دین با شعر در زبان فارسی پیش می‌آید، بسیار باید گفت. در فرهنگ اسلامی، مفاهیمی مانند عالم مجاز، عالم برزخ، و ملکوت وجود دارند که به صورت نمادین و فلسفی تبیین می‌شوند.

صدوقی سها در ادامه صحبت‌هایش، به آیه‌ای شریفه که در آن کوه به عنوان نماد ضمیر و حافظ امانت یاد شده است، اشاره و تأکید کرد؛ این مفاهیم نشان‌دهنده ارتباط میان عالم مادی و غیرمادی است. میان شاعر و فردی که در عالم معنوی و ملکوتی حضور دارد، تفاوت است. اما شاعر واقعی باید به سطحی برسد که بتواند از این عوالم چیزی دریافت کند و سپس بازگو کند.

او در ادامه، به مفاهیمی چون شک و یقین، و ارتباط آن‌ها با حقیقت و واقعیت اشاره کرد و از داستان‌هایی مانند «شق القمر» و روایات تاریخی و دینی بهره گرفت تا نشان دهد که نگاه فلسفی و دینی به عالم، پیچیده و چندلایه است.

در نهایت، صدوقی سها در بخش پایانی صحبت‌هایش به اهمیت فهم عمیق و فلسفی از مفاهیم شعری و دینی تأکید کرد و بر ضرورت توجه به ابعاد معنوی و متافیزیکی در تفسیر این مفاهیم پرداخت.

محمدرضا طهماسبی، عباس چشامی، محمد رمضانی فرخانی، مهین زورقی و محسن وطنی در بخش بعدی این مراسم، اشعاری را در وصف پیامبر اسلام خواندند و سپس محمد عبدالحسینی، سروش آئینه، مصطفی غریبی و آرش فرهنگ‌فر به اجرای موسیقی برای حاضران پرداختند.

در ادامه این مراسم، رضا موسوی طبری درباره تاریخ ولادت رسول اکرم (ص) گفت: درباره سال دقیق ولادت پیامبر اتفاق نظر وجود ندارد؛ معمولاً می‌گوییم «عام‌الفیل»، اما زمان عام الفیل به‌ درستی روشن نیست. اختلاف فراوان است، اما درباره ماه و روز ولادت، با وجود اختلاف جزئی شیعه و سنی موضوع روشن است. اساسا از حیث تعیین وقت و زمان وقایع، ما بعد از هجرت کمتر مشکل داریم. در هر حال، مورخان همگی اتفاق‌نظر دارند که در سال اول هجرت، پیامبر ۵۳ سال داشت. با این حساب، اکنون که در سال ۱۴۴۷ هجری قمری قرار داریم، ۱۵۰۰ سال از ولادت پیامبر گذشته است. این موضوع را سال ۱۳۹۷ با آقای مهندس ابوالفضل جوکار، که فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی گسترده‌ای دارند (از جمله در انتشارات گاج)، مطرح کردم. ایشان نیز علاقه‌مند شدند و پیشنهاد کردند که باید کاری جدی صورت گیرد.

او ادامه داد: بعدها ایشان سایتی با عنوان Muhammad 1500 به زبان انگلیسی راه‌اندازی کردند و فعالیت‌هایی در فضای مجازی، از جمله در شبکه «ایکس» (توییتر سابق)، انجام دادند. کلیپ‌هایی به زبان عربی، انگلیسی و فارسی تهیه شد و نامه‌هایی به علما و مراجع فرستادند. برخی از بزرگان نیز پاسخ‌هایی دادند و بر اهمیت موضوع تأکید کردند. اما این اواخر با پیشنهاد آقای جوکار مبنی بر اینکه خودمان کاری کنیم، من با استاد ساعد باقری تماس گرفتم تا در این مسیر گامی عملی برداریم. قرار بود فراخوان عمومی داده شود، اما جنگ دوازده‌روزه و حوادث پس از آن مانع و موضوع برای مدتی متوقف شد. تأکید می‌کنم که هیچ‌گونه مسابقه یا داوری در کار نبوده است. دوستان در انجمن شاعران در این فرصت اندک چند روزه، با شاعران تماس گرفتند. بعضی از این تماس‌ها موفقیت‌آمیز نبود. بعضی پاسخ دادند اما شعری در این موضوع نداشتند. بعضی داشتند و تمایل به شرکت نداشتند. عده‌ای هم استقبال کردند. تعداد معدودی هم باید تقدیر می‌شدند و نیاز به حضورشان نبود. از طرف انتشارات گاج این حرکت حمایت شد و همه هزینه‌ها با گاج بود. نزدیک به چهل تن از شاعران و اساتید که شعری در نعت رسول اکرم (ص) سرودند، تقدیر می‌شوند. البته نعت‌گویان نبوی بسیار بیش از این شمارند اما در این وقت محدود برای انجمن امکان تقدیر از همه نبود. الان خبر داریم که نهادهای دیگری در این موضوع وارد شدند و فراخوان دادند که دوستان علاقمند می‌توانند در آن شرکت کنند. حتی کشورهای مسلمان دیگر هم جشنواره‌هایی برگزار می‌کنند که جا دارد هنرمندان هموطن ما در آن حضور یابند.

موسوی طبری در ادامه صحبت‌هایش گفت: برخی محققان غربی در دهه‌های اخیر، به‌ویژه از دهه ۱۹۷۰ میلادی به این سو، شبهه‌ای را مطرح کرده‌اند مبنی بر اینکه اساساً شواهد تاریخی کافی برای وجود پیامبر اسلام در دست نداریم. آن‌ها به فاصله زمانی میان صدر اسلام و نگارش نخستین سیره‌ها (مانند آثار ابن اسحاق) اشاره می‌کنند. اما این نگاه علمی نیست؛ چرا که در بسیاری از میراث‌های مکتوب، از جمله شاهنامه فردوسی، یا حتی متون پهلوی، فاصله میان زمان وقوع رویدادها و ثبت مکتوبشان بسیار بیش از این است. با این وجود، هیچ‌کس مثلا وجود فردوسی را زیر سؤال نمی‌برد. بنابراین باید «تاریخ» را باور کنیم. هم باور تاریخی داشته باشیم و هم به تاریخ باورها عنایت داشته باشیم. تاریخ صرفاً ثبت وقایع نیست، بلکه تاریخ باورها و اثرگذاری آن باورها بر زندگی میلیون‌ها انسان است.

موسوی همچنین یادآور شد که ایرانیان از آغاز در شکل‌گیری و گسترش اسلام و به‌ویژه تشیع نقش مهمی داشته‌اند. حتی برخی منابع تاریخی غیرمسلمان، مانند نوشته‌های تئوفانس راهب و تاریخ‌نگار بیزانسی، گزارش‌هایی درباره پیامبر و حضرت علی دارند. در این منابع، امام علی به‌عنوان «پادشاه پارسیان» توصیف شده است که نشان از پیوند نزدیک ایرانیان و تشیع دارد.

او افزود: در کتاب «دو قرن سکوت» زرین‌کوب نیز آمده است که البته نقل از اخبار الطوال است. در آن جا می‌گوید ابراهیم بن اشتر به عُمیر گفت چه شد که نزد من آمدی؟ عُمیر می‌گوید از وقتی آمدم اندوهم افزون شده است چرا که از لحظه ورود در لشکر تو تا رسیدن به خیمه‌ات یک کلمه عربی نشنیدم. همه همراهان تو ایرانی‌اند.
بسیاری از همراهان مختار و یاران امامان، ایرانی بوده‌اند. این نشان می‌دهد که مسیر اسلام و ایران از همان ابتدا در هم تنیده بوده است. ما باید تاریخ را جدی بگیریم؛ هم از آن بیاموزیم و هم آن را پاس بداریم. ایرانیان در بنای اسلام سهم داشته‌اند و این حقیقتی است که نمی‌توان نادیده گرفت. در پایان عرض می‌کنم که امیدوارم این حرکت فرهنگی ادامه پیدا کند و همه ما تا پایان راه همراه باشیم.

ساعد باقری در بخش بعدی این مراسم گفت: در این فرصت می‌خواهم به یکی از جلوه‌های ارزشمند ادبیات فارسی بپردازم. عطار نیشابوری در نگاه بیرون از ایران، بیش از همه به خاطر منطق‌الطیر شناخته می‌شود؛ همان داستان پرندگان که به دنبال انتخاب پادشاه برمی‌آیند و پس از سفری دشوار، به درگاه سیمرغ می‌رسند. این قصه، به ظاهر اسطوره‌ای و نمادین است، اما در حقیقت سفری درونی و روحانی را روایت می‌کند.

او افزود: در این مسیر، پرندگان با تاریکی، حیرانی و سرگردانی روبه‌رو می‌شوند. آنچه آن‌ها را نجات می‌دهد، هدایت است. و اما در مصیبت‌نامهٔ عطار سفر سالک، منزل به منزل مطرح می‌شود، مثلا سالک در این راه به نزد ماه و خورشید می‌رود، از دریا سخاوت می‌آموزد، از کوه استواری می‌گیرد و از عناصر طبیعت درس می‌گیرد. اما در نهایت، راهنمای اصلی، پیامبر اکرم است. عطار در مصیبت‌نامه و دیگر آثارش با صراحت می‌گوید که نقطه عطف این سفر، رسیدن به پیامبر است و دستگیری او از سالک؛ جایی که دیگر سخن از عجز و ناتوانی نیست، بلکه هدایت کامل صورت می‌گیرد. او از زبان سالک پیامبر را چنین می‌ستاید:
ای دل‌افروز همه دین‌گستران
ای سپهدار همه پیغمبران
آفرینش را تویی مقصود و بس
چون تو اصلی، پس تویی موجود و بس…
بهترینِ جمله‌ای، وز حرمتت
بهترینِ امتان شد امتت
گرچه ننگیّ‌ام، ولی زآنِ توام
عاشق دیرینه حیران توام
گرچه دارم بی‌عدد بی‌حرمتی
تو منه بیرون مرا از امتی

باقری در ادامه صحبت‌هایش بیان کرد: این ستایش نشان می‌دهد که پیامبر، نقطه اوج مسیر هدایت و حقیقت است. به تعبیر محدثان در روز قیامت، آنگاه که همه پیامبران و انسان‌ها نگران نفس خود هستند، تنها پیامبر اسلام نگران امتش بوده و دستگیر امتش می‌شود. سخن عطار به زیبایی به ما می‌گوید که مقصد همه درها و راه‌ها، درگاه پیامبر است؛ و اگر سالک به آن آستان برسد، دیگر دلیلی برای ناامیدی باقی نمی‌ماند. پس پیام ما روشن است: هدایت و آرامش، تنها در پرتو پیامبر اکرم معنا می‌یابد. اوست که شکستگی‌ها را ترمیم می‌کند، و از او باید طلب پیوند، رحمت و خرسندی کرد.

در بخش بعدی مراسم، (به ترتیب الفبا:) از سیدرضا آباقی، محمد جواد آسمان، حسین اسرافیلی، فاطمه اشعری، اسماعیل امینی، عباس خوش عمل، پرویز بیگی حبیب‌آبادی، عباس چشامی، تکتم حسینی، خدیو رفعتی، ریحانه رسول‌زاده، محمد رمضانی فرخانی، مهین زورقی، علیرضا سپاهی لائین، امیرعلی سلیمانی، قاسم صرافان، محمدرضا طهماسبی، سعید فرمانی، محمد کاظم کاظمی، عبدالجبار کاکایی، علی کریمان، حسنا محمدزاده، ابوطالب مظفری، علی معلم، راهله معماریان، سید عبدالجواد موسوی، علی موسوی گرمارودی، نرگس گنجی، کبری موسوی، حامد میراحمدی، سهیلا میرشکاک، حسین نادری، عبدالمهدی نوری، محسن وطنی و قربان ولیئی تقدیر به عمل آمد.