در نشست «فرصت‌های مطالعاتی» عنوان شد:
آتلیه‌های ایران در «سیته» پاریس به‌طور کامل بازسازی می‌شوند
نشست «فرصت‌های مطالعاتی» برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، در ادامه نشست‌های «نقش پژوهش در خلق هنر» که به‌صورت زنده در صفحه اینستاگرام خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شود، جمعه ۱۶ خرداد نشست «فرصت‌های مطالعاتی» با حضور هادی مظفری و احسان رسول‌اف و با مدیریت شیما خشخاشی برگزار شد.
مظفری در ابتدای این نشست به شهرک بین‌المللی هنرها در پاریس “cité internationale des arts” اشاره کرد و گفت: شهرک هنرها در پاریس در سال ۱۹۶۵ بنا می‌شود و یک سال بعد ایران چهار آتلیه را به مالکیت خود در می‌آورد؛ کشورهای محدودی این تعداد آتلیه را در اختیار دارند و از این جهت ایران جایگاه ارزشمند و قابل‌قبولی در سیته دارد. در تمام این سال‌ها در معاونت هنری وزارت ارشاد، مسئولیت اعزام هنرمندان به شهرک بین‌المللی سیته بر عهده موزه هنرهای معاصر تهران بوده است و به‌شکل یک کار اداری با آن برخورد می‌شده است. هنرمندان تقاضای خود را ارائه می‌کردند و به آن رسیدگی می‌شده و در صورتی که حائز شرایط لازم بودند به این شهرک اعزام می‌شدند. آیین‌نامه‌ای نیز برای شناسایی هنرمندان به منظور اعزام به سیته وجود داشته است.
وی ادامه داد: اما ظرف دو سال اخیر تغییراتی جدی در نحوه انتخاب هنرمندان صورت گرفت؛ این امر به‌دلیل بازخوردهایی بود که ما از سیته دریافت می‌کردیم. سه سال پیش مکاتباتی با مدیر فعلی سیته داشتیم که می‌گفتند شأن و منزلت و کیفیت هنرمندان ایرانی کاهش پیدا کرده است. همین مساله باعث شد تغییراتی در شیوه اعزام هنرمندان به سیته ایجاد کنیم. به این ترتیب شورایی در اداره کل هنرهای تجسمی تشکیل شد و این شورا صلاحیت هنرمندان جهت اعزام به سیته را تایید می‌کند. از نظر مدیریت سیته، پروپوزال هنرمند و اینکه چه کاری می‌خواهد انجام دهد اهمیت بیشتری نسبت به پیشینه هنرمند دارد. به این معنا که ابتدا تا انتهای حضور هنرمند در سیته تعریف شده باشد و هنرمند با آموخته‌هایی به آنجا وارد شود و در پایان با تغییراتی از آنجا خارج شود.
مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت ارشاد در پاسخ به سوال خشخاشی درباره امکان حضور هنرمندان رشته‌های غیرتجسمی در «سیته» توضیح داد: از نظر سیته تمامی هنرمندان رشته‌های گوناگون امکان حضور دارند. برای هنرمندان ایرانی نیز چنین امکانی وجود داشته است. از میان پانصد هنرمندی که تاکنون از ایران به سیته اعزام شده‌اند، تعداد زیادی از هنرمندان رشته‌های غیرتجسمی نیز حضور داشته‌اند. اما با توجه به نوع کار و فضایی که آنجا در اختیار دارند که یک آتلیه چهل متری است، شاید هنرمندان رشته‌های موسیقی و نمایش و.. به همین دلیل کمتر در آنجا حاضر شده‌اند. از نظر سیته شاعران و ادبا نیز می‌توانند به آنجا عزیمت کنند به شرط آنکه پروپوزالی ارائه دهند و نشان دهند نگرش و هدفی دارند و صرفا برای گشت و گذار به آنجا سفر نمی‌کنند.
مظفری درباره دستاوردهای هنرمندان ایرانی پس از حضور در «سیته» گفت: اگر به فهرست هنرمندان شرکت‌کننده در این سفر مطالعاتی نگاه کنیم بسیاری از بزرگان امروز هنرهای تجسمی ایران در سیته حضور یافته‌اند؛ از سهراب سپهری و محمد احصائی گرفته تا فرامرز پیلارام و محسن وزیری‌مقدم و.. تقریبا می‌توان گفت امروز اغلب هنرمندان صاحب سبک و دارای امضای ایران، از این فضا استفاده کرده‌اند و خود نیز از همت کافی برخوردار بوده‌اند. فضای سیته علاوه بر اینکه فرصت مطالعاتی برای هنرمندان است و به موزه‌های متعدد فرانسه و اروپا دسترسی دارد، بزرگ‌ترین دستاورد این سفرها ارتباط و تعامل هنرمند با سایر هنرمندان خانواده سیته است. در آن واحد ممکن است بیش از یکصد هنرمند از ملیت‌ها و رشته‌های متنوع در سیته حضور داشته باشند. گفتگویی که بین هنرمندان ایجاد می‌شود و ارتباطات بعدی که بین آنها ایجاد می‌شود دستاورد ارزشمندی است. در بسیاری از پژوهش‌ها دیده‌ام افرادی که گزارش بعد از سفرشان را ارائه کرده‌اند، عبارتی ترجیع‌بند گفتار آنهاست؛ اینکه نگاه ما به جهان هنر قبل از این سفر و پس از آن تفاوت داشت. پس مهم است که جهان تازه‌ای به روی آنها باز می‌شود و از فرصت‌های متعدد دیدن برخوردار می‌شوند. حضور دو تا سه ماهه در این اتمسفر در کنار هنرمندانی از دیگر کشورها دستاورد بسیار ارزشمندی‌ست.
وی در مورد زمان اقامت هنرمندان در «سیته» نیز توضیح داد: تعریف ما در مورد مدت اقامت با تعریف مدیریت سیته تفاوت‌هایی دارد؛ آنها الان پیشنهاد سه ماهه می‌دهند و در دوره‌های قبل پیشنهادهای شش ماهه و یکساله نیز از طرف آنها ارائه می‌شد. اما آنچه ما در آیین‌نامه پیش‌بینی کرده‌ایم مدت اقامت دو ماهه است. شاید بخشی به این دلیل که تعداد هنرمندان بیشتری بتوانند از فرصت مطالعاتی سیته استفاده کنند و شاید بخشی دیگر به خود هنرمندان برگردد؛ هنوز که هنوز است تعدادی از هنرمندان احساس می‌کنند که سیته یک هتل و یک فرصت اقامتی است و اگر سفری در پیش دارند یا نمایشگاهی در اروپا دارند، خوب است از این فرصت استفاده کنند و بجای اینکه در هتل اقامت داشته باشند در شهرک سیته به‌شکل رایگان اقامت داشته باشند. اما سیته به‌شدت مقاومت می‌کند و می‌گوید مدت زمان کمتر از دو ماه را نخواهد پذیرفت؛ به این معنا که سیته یک هتل برای اقامت در یک دوره زمانی نیست بلکه مکانی است برای محقق کردن پروپوزال و خلق اثر و بازگشت با دست پر.
مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت ارشاد اضافه کرد: در دو سه سال اخیر و به‌دلیل افزایش قیمت یورو، برخی از هنرمندان خود امکان حضور بیش از این مدت زمانی را نداشته‌اند. تقاضاهای بسیاری برای سفر یک ماهه یا چهل و پنج روزه به ما ارائه شده است اما چنین چیزی نه مورد قبول شورای ماست و نه مدیریت سیته آن‌را می‌پذیرد. به این نکته هم باید اشاره شود که سیته هزینه‌های مدیریتی خود را از محل دریافت شارژ از هنرمندان تامین می‌کند و جابجایی مدام هنرمندان در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر، آنها را دچار مشکل می‌کند. ضمن اینکه پروسه انتخاب و معرفی و اخذ ویزای هنرمندان هم معمولا بیش از چهار ماه برای ما زمان می‌برد. بنابراین برای ما امکان‌پذیر نیست که بیش از چهار ماه زمان را صرف کنیم و هنرمند فقط مثلا یک ماه در سیته حاضر باشد. اطلاع دارم که برخی از دیگر کشورها تعداد هنرمندان کمتری را اعزام می‌کنند اما دوره‌های آنها طولانی‌تر است. مثلا برخی کشورها یک آتلیه در اختیار دارند و در طول سال دو هنرمند را برای دو دوره شش ماهه معرفی می‌کنند.
وی در مورد هزینه‌های حضور در «سیته» گفت: اقامت در سیته رایگان است و نه ما بابت حضور هنرمند مبلغی دریافت می‌کنیم و نه سیته. اما سیته بابت شارژ حضور هنرمند در آنجا، به ازاء هر ماه ششصد یورو در ابتدای ماه دریافت می‌کند. چیزی که نزد ما امانت گذاشته می‌شود معادل مبلغ شارژ دو ماه یعنی هزار و دویست یورو است. چون اگر هنرمند به هر دلیلی سیته را زودتر از موعد مقرر ترک کرد، هزینه را ما باید پرداخت کنیم. هزینه بلیت هواپیما و خورد و خوراک و دیگر هزینه‌های شخصی نیز بر عهده خود هنرمند است.
مظفری درباره امکانات «سیته» توضیح داد: آتلیه‌های سیته نه بهترین آتلیه‌هاست و نه بدترین آنها. از سال ۱۹۶۶ که هنرمندان ایرانی به سیته اعزام شده‌اند، بازسازی کامل و زیربنایی در آنجا صورت نگرفته است و آتلیه‌ها همان استانداردهای قبلی را دارا هستند. با دکتر کامیاب، رایزن فرهنگی ایران در فرانسه، صحبت کرده‌ایم که اگر به ما اجازه دهند، بخشی از این آتلیه‌ها را بازسازی کنیم. اما قوانین سیته چنین اجازه‌ای به ما نمی‌دهد؛ آنها اعلام کرده‌اند برای بازسازی آتلیه‌ها حتما باید کار را به شرکت طرف قرارداد سیته واگذار کنیم که کار بازسازی تمامی آتلیه‌ها در اختیار آن است. هزینه بازسازی هر آتلیه نیز حدود سیصد و پنجاه هزار تا پانصد هزار یورو است که مبلغ قابل‌توجهی به حساب می‌آید.
وی ادامه داد: سال گذشته خانم بندیک آلیوت مدیر سیته به ایران دعوت شد و توافق شد ظرف مدت دو سال و هر شش ماه یکی از آتلیه‌ها را بازسازی کنیم، به‌صورتی که وجه به شرکت طرف قرارداد پرداخت شود و هر شش ماه یکی از آتلیه‌های ایران از دور پذیرش هنرمند خارج و مرمت شود. مقدمات این کار انجام شده و با سازمان برنامه و بودجه مکاتباتی انجام داده‌ایم و پذیرش آن نیز انجام شد. توافق ما برای شروع این کار قبل از آغاز سال ۹۹ بود اما این کار با اپیدمی کرونا مصادف شد و مدیریت سیته اعلام کرد تا اطلاع ثانوی این مجموعه تعطیل است. به هر حال این توافق بین ما صورت گرفته و مکتوب شده است تا ظرف مدت دو سال هر چهار آتلیه ایران به‌طور کامل بازسازی و نوسازی شود.
پس از آن احسان رسول‌اف در پاسخ به سوال خشخاشی درباره چگونگی شکل‌گیری ایده اقامتگاه هنری «کوشک» و اهداف آن توضیح داد: در سال ۱۳۸۸ گالری «محسن» تاسیس شد و در سال ۹۰ برای اولین‌بار حضور در Art Fair را تجربه کردیم و به آلمان و استانبول رفتیم. سال ۹۰ آغاز یک بحران ارزی بود شبیه به آنچه دو سال پیش نیز در کشور اتفاق افتاد و طی سال‌های ۹۱ و ۹۲ ارزش پول ملی نسبت به ارزهای خارجی به‌شدت کاهش یافت. تجربه‌ام در دوسال ابتدایی تاسیس گالری و دیدن اشتیاق هنرمندان تجسمی با رویکرد بین‌المللی شدن هنر ایران و اینکه در فضای دولتی چنین ارتباطاتی اندک بود، در شکل‌گیری این ایده موثر بود. پیش از آن، چند سالی هنرمندان جوان ایرانی سعی کرده بودند از طریق استانبول و دوبی خود را به عرصه بین‌المللی هنر نزدیک‌تر کنند، اما با کاهش ارزش پول ملی این دوره رو به شکوفایی دچار انسداد شد. از سوی دیگر فعالیت تهیه‌کنندگی در عرصه موسیقی را نیز آغاز کرده بودم و متوجه دشواری‌های بسیار در روابط بین‌المللی شدم.
وی ادامه داد: بنابراین در سال ۹۱ در اوج نگرانی‌های اقتصادی و عدم امکان سفر به کشورهای دیگر برای تجربیات هنری، به این فکر کردم که باید راهی را باز نگه داشت تا هنر ایران بتواند تعامل خود با عرصه بین‌المللی را حفظ کند. این رویکرد باعث شد در سال‌های ۹۱ تا ۹۲ به ایده یک اقامتگاه مختصر برای هنرمندان خارجی که به ایران می‌آیند برسیم. چند نفری آمدند و رفتند و در حال آزمون و خطا بودیم؛ هم‌زمان شاهد اشتیاق هنرمندان خارجی برای حضور در ایران به‌عنوان یک سرزمین پر از استعداد جوان و پر از مکاشفات تازه برای آنها نیز بودیم. پس در سال ۱۳۹۳ فکر کردم با استفاده از این تجربه و با این نیت که به‌شکل جدی‌تری یک اقامتگاه هنری تازه در بخش خصوصی تاسیس شود، «کوشک» را تاسیس کردیم. این اقامتگاه از همان ابتدا مبتنی بر یک ایده ساده بود که توجه هنرمندان خارجی را برانگیخت؛ اینکه توجه خود را به برنامه‌هایی معطوف کردیم که بر اساس تبادل هنرمندان شکل می‌گرفت. می‌دانستیم هنرمندان زیادی از دیگر کشورها علاقه دارند به آسیا و ایران بیایند اما ما فکر کردیم که به ازاء هر هنرمند خارجی که به ایران می‌آید، آنها نیز میزبان یک هنرمند ایرانی باشند. به این ترتیب تا امروز حدود ۱۰۰ هنرمند خارجی به ایران آمده و ۵۰ هنرمند از ایران به سایر کشورها رفته‌اند.
مدیر گالری «محسن» درباره چگونگی تدوین برنامه‌های «کوشک» توضیح داد: علاقه ما به برنامه‌های مبتنی بر تبادل است. یعنی دو یا بیش از دو هنرمند طی دو دوره یک ماهه دست به تبادل فرهنگی و هنری بزنند. قصد ما این بوده که در این شرایط دشوار اقتصادی بتوانیم یاری‌رسان هنرمندان جوان ایرانی باشیم. تمرکز کار ما نه بر روی پیشینه هنرمند، بلکه بر پروپوزالی است که ارائه می‌شود. یعنی اینکه یک هنرمند چگونه می‌خواهد در شهر میزبانش و با مواد و مصالحی که آن تاریخ و جغرافیا در اختیارش قرار می‌دهد و تکنیک‌های بومی آن منطقه، دست به تعامل فرهنگی بزند. بنابراین تمرکز ما بر هنرمندان مجرب و صاحب جایگاه نیست، بلکه به هنرمندان جوانی توجه می‌کنیم که اشراف حداقلی بر زبان انگلیسی داشته باشند. اشتیاق به تبادل به تنهایی کفایت نمی‌کند و برای تعامل نیاز به یک زبان مشترک نیز دارید. در ادامه همین رویکرد تلاش کردیم به کشور مقابل و خودمان فرصت دادیم که از میان پروپوزال‌ها دست به انتخاب بزنیم. به این ترتیب که ما و موسسات دیگر کشورها سه پروپوزال را در اختیار طرف مقابل قرار می‌دهیم و انتخاب نهایی را به موسسه میزبان سپرده‌ایم. پس در فرآیند انتخاب هم روحیه جوان‌گرایی و تمایل به ارتباط فرهنگی و هم پرپوزال خوب موثر است و در نهایت نیز انتخاب با میزبان خواهد بود.
رسوال اف در پاسخ به سوال خشخاشی درباره چگونگی ارائه گزارش سفر توسط هنرمند گفت: ابتدایی‌ترین کار این است که هنرمند در کشور میزبان دست به معرفی خود می‌زند و در «کوشک» این کار پس از مدتی علاوه بر حضور فیزیکی، در فضای مجازی و صفحه اینستاگرام نیز صورت گرفت. علاوه بر این هنرمندان ما و کشورهای دیگر باید پیش از سفر بازگشت بر اساس پروپوزال‌شان یک open studio برگزار کنند. هنرمندان هر دو طرف باید بر اساس اسلوبی مشخص یک گزارش مکتوب ارائه کنند که با عکس و فیلم نیز آمیخته است و آرشیو خوبی از این گزارش‌ها در اختیار داریم؛ اگرچه همه هنرمندان این کار را با بهترین کیفیت و جزییات کامل انجام نمی‌دهند.
وی هم‌چنین در مورد امکانات آتلیه و محل اقامت هنرمندان خارجی در ایران و کمک‌هزینه‌ها از طرف میزبانان گفت: تدارک دیدن استودیو و محل اقامت، شرط حداقلی هر برنامه تبادلی است. هم ما و هم طرف خارجی استودیو و محل اقامت را به رایگان در اختیار هنرمند قرار می‌دهیم. اما در مورد دیگر هزینه‌ها، تمرکز ما لزوما بر پرداخت هزینه‌ها نیست بلکه بر تسهیل فرآیندهاست. در این روزگار دشوار، تلاش ما بر اینست که همین حداقل فرصت‌ها باقی بمانند و هم‌زمان تلاش می‌کنیم که تمام هزینه‌ها پرداخت شود، اما عملی کردن این امر گاه به‌طور صد درصد عملی نبوده است. برنامه اصلی اینست که با رایگان کردن بخش‌های بیشتر، امکان این تبادلات فرهنگی را بیشتر کنیم.