این روزها نمایش «قهوه برزیلی» به کارگردانی سمیه مهری در تماشاخانه استاد انتظامی خانه هنرمندان ایران به روی صحنه میرود. نمایشی که به گفته کارگردانش به مساله «خیانت» در روابط میان انسانها میپردازد و نسبت به عواقب آن هشدار میدهد. سمیه مهری در این گفتگو به ارائه توضیحاتی در خصوص «قهره برزیلی» پرداخته است که با هم میخوانیم.
مهری در توصیف نمایش «قهوه برزیلی» گفت: این یک نمایش مستند-داستانی است و این سبک مورد علاقه من است. موضوع آن هم یعنی «خیانت»، چیزیست که این روزها خیلی زیاد در جامعه میبینیم اما راحت از کنار آن عبور میکنیم. به نظرم خیلی از آدمها باید این داستان را ببینند تا یک سیلی بر صورتشان بنشیند و بیدار شوند. تاکنون شاهد گریههای تماشاگرانمان بودهایم که برخی با شخصیت «فرید» همذاتپنداری میکنند و به این نتیجه میرسند که دچار اشتباه شدهاند، همینطور که برخی تماشاگران با «ژاله» و «مونا» همذاتپنداری میکنند.
وی در مورد میزان تاثیرگذاری «قهوه برزیلی» بر تماشاگرانش اظهار داشت: هیچ چیز قابل پیشبینی نیست. ما این کار را انجام میدهیم به امید اینکه تاثیرگذار باشد، اما همانطور که آدم از مرگ همسایهاش تاثیر نمیگیرد، ممکن است چنین نمایشی نیز بر برخی افراد بیاثر باشد. ما آدمهایی هستیم که تا در موقعیت مشابه قرار نگیریم و تجربه نکنیم، بهسختی تاثیر میپذیریم. ولی اگر فقط بر یک تماشاگر هم تاثیر گذاشته باشیم، از کارمان راضی خواهم بود. ضمن اینکه نباید سرکوبهای درونی و آبروداریها را فراموش کنیم؛ ما مردمی هستیم که فکر میکنیم نباید راجع به زندگی شخصی حرف بزنیم و باید آبروی خودمان و ظاهر زندگی را حفظ کنیم. همین مسائل باعث یک سرکوب درونی میشود و بعد این آدم وقتی پای چنین نمایشی مینشیند، با «ژاله» همذاتپنداری میکند و زار میزند.
کارگردان «قهوه برزیلی» ادامه داد: نوع تربیت ما در این زمینه نقش بسیار مهمی دارد و گاهی نمیدانیم داریم چه کار میکنیم. یک زمانی بچههایمان را سرکوب و به آنها امر و نهی میکردیم. نتیجه آن نوع تربیت، یک نسل سرخورده است که اعتماد به نفس ندارد. چند نفر از آدمهای اطراف ما دارای اعتماد به نفس بجا هستند؟ افرادی که سرکوب شده بودند به این نتیجه رسیدند که چنان رفتاری را با بچههایشان تکرار نکنند؛ بنابراین سیستم فرزندسالاری به راه افتاد و حالا میبینیم که استحکام ساختار خانواده نیز از دست رفت. هر کدام از اعضای خانواده برای خودشان زندگی میکنند. میزان مصرف مواد مخدر در میان افراد زیر 18 سال آنقدر زیاد است که در تصور نمیگنجد. وقتی اندازه را نگه نمیداریم، وقتی یا صفر هستیم یا صد، چنین اتفاقاتی نیز رخ میدهد. بعضی فکر میکنند سیستم شرطی کردن کلاسیک با استفاده از تنبیه و پاداش بد است و بچهها را به حال خود رها کردهاند. حاصل این وضعیت، نسلی است که تکلیفش با خودش روشن نیست.
مهری درباره امکان پیچیدهتر کردن روایت «قهوه برزیلی» توضیح داد: سادگی داستان را بیش از هر چیز دیگری دوست دارم؛ افراد جامعه ما این روزها خیلی کم حوصله شدهاند. مردم قبلا شاهنامه، مثنوی معنوی و.. میخواندند اما امروز اینطور نیست. پیچیدگی در این سبک داستانی جواب نمیداد. آنچه باعث شد سراغ این متن بروم این بود که دو داستان را که یکی در شرایط برزخی و دیگری در زندگی روزمره میگذشت به موازات هم پیش برده بود. فهم این مساله برای خیلی از تماشاگران ما راحت است. هرچقدر مسائل را سادهتر بیان کنیم، تماشاچی عام بیشتر با آن ارتباط برقرار خواهد کرد. آگاهم که تماشاچی خاصتر علاقه دارد شاهد پیچیدگیها و درگیریهای ذهنی بیشتر باشد، اما گمان میکنم برای کار خاص باید سراغ موضوعات خاص هم رفت. ما در اینجا به یک معضل اجتماعی پرداختهایم و دلیلی نمیدیدم لقمه را دور سر بچرخانم.
وی در پایان گفت: تلاش همه ما اینست که به همنوع خود کمک کنیم و رسالت تئاتر، موسیقی و.. را این میدانم که قدمی برای نوع بشر برداریم. همانطور که موسیقی باید بتواند به مخاطبش آرامش و شادی ببخشد و بر روحیاتش تاثیر بگذارد، در «قهوه برزیلی» نیز میخواهیم به افراد آگاهی بدهیم که از روابط مثلثی دوری گزینند و عواقب احتمالی آنرا گوشزد میکنیم. امیدوارم حرفمان را به گوش مخاطب رسانده باشیم.