فیلم مستند «از پدر» در خانه هنرمندان ایران نقد و بررسی شد.
به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، در ادامه برنامه‌های مستند سینماتک خانه هنرمندان ایران که با همکاری انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند برگزار می‌شود، سه‌شنبه 23 مرداد فیلم مستند «از پدر» به کارگردانی فراز فدائیان در تالار استاد شهناز به روی پرده رفت. در ادامه نیز نشست نقد و بررسی فیلم با حضور علی یحیایی، فراز فدائیان و پدرام اکبری برگزار شد.
یحیایی در ابتدای این نشست به موضوع فیلمسازی به مثابه پیشه پرداخت و گفت: شیوه فدائیان در فیلمسازی یک پیشه‌وری است و مربوط به فرهنگ ایرانی و آن چیزی است که به اسم صنعت می‌شناختیم. در دنیای جدید کار کردن خودِ زندگی نیست، اما در گذشته تاریخی ما شخص کار را زندگی می‌کرد؛ نه اینکه کار کند تا پول در آورد و بعد آن پول را خرج زندگی کند. کار عطف به لذت ما در زندگی شده است و خودِ کار حوزه‌ی زندگی نیست.
وی ادامه داد: در تفکر تاریخی ایران صنعت تقلید از طبیعت بوده است و چیزی به نام هنر به‌شکل امروزی وجود نداشته است. هنرمند هم صنعتگر بود، مثلا خباز و آهنگر هم هنرمند محسوب می‌شدند. غایت اینکه یک محصول در نهایت چه می‌تواند بشود، تشبّه آن به طبیعت بوده است. طبیعت در متون حکمی ایران به ذات و نظام وجودِ هر چیز اشاره دارد. ما امروز با تصویر طبیعت زندگی می‌کنیم و مانند گذشتگان‌مان با خودِ طبیعت روبرو نیستیم.
این منتقد سینمایی افزود: توجه به طبیعت هر چیزی، کار صنعتگر ایرانی بوده است و در آن دخل و تصرف نمی‌کرده است. مهم‌ترین قسمت پژوهش فدائیان در مستندسازی، نگاه کردن است. یعنی کاری که تمام پیشه‌وران ما در رویارویی با طبیعت انجام می‌دادند. صنعتگر قسمتی از ذات طبیعت را که در دل طبیعت نهفته است و در تقلاست، منکشف می‌کند. فدائیان در طبیعت تقلا را می‌بیند و آن‌را کشف می‌کند. صنعتگر طبیعت را بهبود و تکامل می‌بخشد اما به‌دنبال تسلط بر آن نیست. فدائیان در هنگام فیلمسازی تقلای سوژه‌ها را بازسازی می‌کند. سوژه‌های فدائیان، مثلا گیسو و شهربانو و درخت و..، همه ذات طبیعتند. فدائیان در جایگاه پیشه می‌نشیند، یعنی جایگاهی که امروزه از دست داده‌ایم.
یحیایی اضافه کرد: صنعتگر باید بتواند حدودش برای کشف طبیعت را درک کند، یعنی باید بداند از درون خود چه می‌خواهد. تدبیری که در نهایت آن حد را به‌وجود می‌آورد، به زعم من همان کارگردانی است. پس در کار فدائیان با حدود یک پیشه‌ور در ارتباط با انکشاف از طبیعت روبروییم؛ نگاه همدلانه به‌جای تصاحب، صحبت فیلمساز با سوژه‌ها و عدم طمع در سوژه‌ها ذیل مفهوم بهداشت چشم جای می‌گیرند. این ویژگی‌های فدائیان در شرایطی است که جریان مستندسازی ایران سرشار از طمعکاری نسبت به سوژه‌هاست؛ با وحشیگری موضوعات و شخص را کالبدشکافی می‌کنند، سوژه را عریان و به گوشه‌ای پرتاب می‌کنند تا با فیلم خود در جشنواره حضور یابند و همه چیز را فراموش می‌کنند. روستاها را قبضه کرده‌اند برای انکشاف جشنواره‌ای.
وی ادامه داد: این کارها در رابطه همدلانه صنعتگر با طبیعت اساسا معنا ندارد. طبیعت و سوژه‌ها، مادر صنعتگرند. مقاومتِ فرشاد فدائیان در این مسیر حسرت‌برانگیز است، در حالی‌که برخی از 76 فیلم او تنها یکبار اکران شده‌اند. اساتید فیلمساز ما به‌دلیل دیده نشدن و تشویق نشدن رنج می‌کشند، و در این شرایط فدائیان چنین رفتار متفاوتی دارد. تم واحد تمام آثار فدائیان حسرت ایران است. فیلم‌های او درباره پیشه‌هایی است که در حال نابودی‌اند و شهرهایی که دارند ویران می‌شوند.
این منتقد سینمایی افزود: فدائیان به‌عنوان یک هنرمند ایرانی، یعنی کسی که از معدود افرادی‌ست که در تفکر ایرانی پیشه‌وری می‌کند، سینما که امری نو است را فراچنگ می‌آورد. سینما با بسیاری از مفاهیم فلسفه ایرانی جور در نمی‌آید، اما یک هنرمند به‌عنوان یک پیشه‌ور فیلمسازی را فراچنگ آورده و به پیشه تبدیل می‌کند؛ این بحثی جدی‌ست درباره فناوری و ارزش او در این کار بسیار ویژه است.
فراز فدائیان نیز در صحبت‌هایی کوتاه گفت: این فیلم را به زحمت ساختم چون فرشاد فدائیان تن نمی‌دهد. قرار هم نبود که پدر این فیلم صحبت کند، این مجموعه‌ای است که «از پدر» بخشی از آنست و در حال آماده شدن برای ساخت آن مجموعه هستم. «از پدر» گزارشی بود از شیوه کار کردن فرشاد فدائیان و ارتباط او با همکاران و سوژه‌های فیلم‌هایش. قصد برای ساخت این فیلم وجود نداشت و برای برنامه‌ای آن‌را ساختیم. او در نسخه اولیه فیلم 5 دقیقه صحبت کرده بود، اما در ادامه طبق معمول همیشه در نهایت گفت صحبت‌ها را از فیلم حذف کنم. اگر پیگیری‌های من نباشد او راضی به ساخت هیچ فیلمی در این‌باره نیست. امیدوارم که تا چند ماه آینده کار اصلی را شروع کنم.