در ادامه برنامه‌های مستند سینماتک خانه هنرمندان ایران که با همکاری انجمن تهیه‌کنندگان سینمای برگزار می‌شود، سه‌شنبه ۱۵ مرداد فیلم مستند «معرف» به کارگردانی آزادی رضاییان مقدم در سالن استاد شهناز به نمایش در آمد. در ادامه نیز نشست نقد و بررسی فیلم با حضور شمیم مستقیمی، آزادی رضاییان مقدم و پدرام اکبری برگزار شد.
در ابتدای این نشست مستقیمی درباره موضع فیلم نسبت به موضوعش توصیح داد: تکلیف فیلم با موضوعش باید روشن باشد و بداند به چه موضوعی می‌پردازد؛ علاوه بر آن باید موضعش نسبت به موضوعی که انتخاب کرده روشن باشد. همین دو مساله، «معرف» را به یک فیلم خوب و قابل دفاع تبدیل کرده است. موضوع فیلم دفتر به اصطلاح «زوج‌یابی» نیست؛ این فیلم درباره رابطه است و موضوع فیلم رابطه انسانی است. در «معرف» آدم‌هایی را می‌بینیم که در جستجوی رابطه‌اند.
وی ادامه داد: برخی از کسانی که در فیلم می‌بینیم در مواجهه با تنهایی خود به این دفتر مراجعه می‌کنند و برخی افراد از جایگاه قهرمانان فیلم، در این حوزه مشغول به‌کارند. اما مساله اساسی اینست که کسانی که این دفتر را تاسیس کرده و در آن مشغول به‌کارند، خود نیز موضوعِ رابطه دارند و در جستجوی رابطه‌اند. فیلم هم در جاهای مختلف می‌گوید که موضوع من رابطه انسانی است. بهترین مثالش این است که به‌عنوان درام فیلم و نخ تسبیحی که حلقه‌های فیلم را به هم وصل می‌کند، یکی از کسانی که در دفتر کار می‌کند، در ابتدا از بودن در یک رابطه خوشحال است اما در انتهای فیلم رابطه‌اش را از دست می‌دهد. یکی دیگر از آنها هم در چند جای فیلم اعلام می‌کند هر چیزی بهتر از تنهایی است و آرزویم داشتن شوهر است. با تمام این اوصاف، آنها به کارشان ادامه می‌دهند. انگار که این دفتر برای آنها و برای بقیه، چیزی‌ست برای مواجهه با سوال رابطه.
مستقیمی افزود: در «معرف» محتویات ذهنی و رسوبات ذهنی و فرهنگی بخشی از جامعه در قبال رابطه را می‌بینیم. آنچه مهم است و باید به آن اندیشید، تمثیل‌هاست؛ اینکه آنها چگونه درباره رابطه با همدیگر صحبت می‌کنند، زن و مرد برای آنها چه معنایی دارد، مختصات ورود و خروج به یک رابطه برای آنها چیست، حاضرند چه چیزهایی را فدا کنند تا در یک رابطه باشند، در پی به‌دست چه چیزهایی از یک رابطه هستند و.. کار فیلم مستند ثبت همین استدلال‌ها و تمثیل‌هاست؛ اینکه چطور این موضوع تبدیل به محل گفتگو می‌شود و افراد چگونه راجع به این موضوع با هم حرف می‌زنند. هرچند شاید کسانی که امروز در سالن به تماشای فیلم نشستند، با کسانی که در آن دفتر کار می‌کنند همدل نباشند و محتویات ذهنی آنها متفاوت باشد.
وی در ادامه توضیح داد: این فیلم به‌خصوص از یک جهت شایان توجه است؛ از این جهت که با این محتویات و سوژه، مستندساز می‌توانست فیلمی بسازد که تماشاگر از ابتدا تا انتهای آن بخندد. اما فیلم به‌وسیله روش‌های بیانی، موضع دیگری اتخاذ می‌کند و اجازه نمی‌دهد تماشاگر به سوژه بخندد. این روش‌های بیانی را در جای دوربین، زاویه دوربین، تدوین و.. می‌توان جستجو کرد. فیلمساز گویا با یک نوع حجب و حیا در این صحنه‌ها حاضر می‌شود و خودش را به‌نوعی غریبه نیز می‌داند. اینکه فیلمساز وظیفه مشاهده‌گری خود را ادامه می‌دهد، قابل تحسین است. او تلاش می‌کند جهانی که در مقابلش برپاست را ضبط و ثبت و به روش‌های مختلف به بیننده منتقل کند. انگار قضاوتی درباره سوژه‌هایش و عملکرد آنها ندارد.
مستقیمی در پایان گفت: اگر در ذهن کارگردان و تدوین‌گر رسوباتی وجود داشت، «معرف» اساسا تبدیل به فیلم دیگری می‌شد. اما حالا با فیلمی طرفیم که موضعی همدلانه نسبت به هموطنانش و کاری که می‌کنند دارد. نقد عملکرد سوژه‌های فیلم بر عهده منتقدان اجتماعی است ولی فیلمساز چنین ماموریتی برای خودش تعریف نکرده است. به نظر من این جنبه بسیار مثبت فیلم و گامی مهم است. ما بسیار نیاز داریم که جهان‌های همدیگر را از موضع برابر بنگریم. در جامعه‌ای که پر از سوءتفاهم و آماده کینه‌ورزی است، لازم است نسبت به خرده‌فرهنگ‌ها و خرده‌روایت‌های موجود به شناخت برسیم.
رضاییان مقدم نیز در توضیحاتی کوتاه گفت: آگاهانه تصمیم گرفتم که ابراز نظر مستقیمی در فیلم نداشته باشم اما این‌طور هم نبوده که هیچ نظری در فیلم اعمال نکنم. البته سعی کردم این کار را به روش‌هایی انجام دهم که آنقدرها هم مشخص و علنی نباشد. در نهایت این تماشاگر است که راجع به حاصل کار نظر خواهد داد. تلاشی که سوژه‌های فیلم به زعم خودشان برای برقراری رابطه‌های انسانی انجام می‌هند، از نظر آنها برگرفته از جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کنند. معیارهایی که وجود دارد، دو طرفه است و هم از جانب این زنان به افراد و هم از جانب آن افراد به اینها داده می‌شود. یعنی این زنان نمی‌خواهند معیاری را تحمیل یا تزریق کنند. در آن همایش دیدیم که آدم‌ها خود به شکل مستقل معیارهایشان را ارائه می‌دهند. این زنان تلاش خودشان را حرکتی مثبت می‌بینند، اما من نمی‌توانم راجع به درست یا غلط بودن کار آنها نظر بدهم.