در ادامه برنامه‌های مستند سینماتک خانه هنرمندان ایران که با همکاری انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند برگزار می‌شود، سه‌شنبه ۱ بهمن فیلم مستند «مهدی عراقی را بکش» به کارگردانی عبدالرضا نعمت‌اللهی در سالن استاد شهناز به نمایش در آمد. پس از آن نیز نشست نقد و بررسی فیلم با حضور عبدالرضا نعمت‌اللهی و پدرام اکبری برگزار شد.
نعمت‌اللهی در ابتدای این نشست گفت: ماجرای ساخت این فیلم از یک تحقیق شروع شد که به بهانه‌ای بر روی مقطعی از تاریخ کار می‌کردیم و متوجه حاج مهدی عراقی شدیم. موضوع آن تحقیق با نقاط عطف سنت‌های عزاداری شیعه در ایران ارتباط داشت. یکی از این نقاط عطف ماجرای دسته‌ای بود که در ادبیات سیاسی به دسته مسجد حاج ابوالفتح معروف است که در فصل دوم فیلم به آن پرداختیم. در شکل و کیفیت اجرای آن دسته عزا یک اتفاقاتی می‌افتد که از نظم صفوف و شکل شعارنویسی تا تظاهرات و سخنرانی‌هایی که در طول مسیر اتفاق می‌افتد را دربر می‌گرفت.
وی ادامه داد: این دسته یک نقطه عطف است که مسیرش را از مسجد حاج ابوالفتح شروع می‌کند و از خیابان ری بالا می‌آید و به سه‌راه امین حضور می‌رسد و به سمت دانشگاه تهران و سپس به سمت کاخ می‌آید. ما در حال کار کردن روی این دسته و پیدا کردن نقاط کلیدی آن بودیم و در آنجا مدام اسم حاج مهدی عراقی تکرار می‌شد که به نوعی مجری و کارگردان این دسته به حساب می‌آمد. حاج مهدی عراقی صبح روز ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ این دسته را در تهران راه می‌اندازد و به نوعی برای سخنرانی بعدازظهر امام در مدرسه فیضیه زمینه‌سازی می‌کند. حاج مهدی بعدازظهر همین روز خود را به قم می‌رساند و در مجلس سخنرانی امام نیز نقش تنظیمات مجلس را بازی می‌کند.
این مستندساز افزود: ما حاج مهدی را از این تحقیق پیدا کردیم و شروع کردیم راجع به او خواندیم و متوجه شدیم که آدم جالبی است و یک دوره مبارزه خیلی طولانی دارد که از اواسط دهه ۲۰ با شهید نواب صفوی و گروه فداییان اسلام تا آشنایی با امام و دوره طولانی زندان، حضورش در نوفل لوشاتو و بازگشتش به ایران را شامل می‌شود؛ این شخصیت خیلی قصه برای تعریف کردن دارد و خودش خیلی آدم جذاب و شوخ‌طبعی است. به نظرم رسید که صحبت کردن از این آدم جواب می‌دهد و کسی است که می‌شود قصه‌هایش را تعریف و به او توجه کرد. به هر حال کار را جلو بردیم و نتیجه این فیلمی شد که امروز مشاهده کردیم.
نعمت‌اللهی درباره اسم فیلم توضیح داد: آقای افخمی در اوایل دهه ۷۰ تصمیم می‌گیرند فیلمی راجع به حاج مهدی عراقی بسازند که این فیلم هیچ‌وقت تولید نمی‌شود و در مرحله پیش‌تولید متوقف می‌ماند؛ اما تحقیقات مفصلی راجع به موتلفه و حاج مهدی عراقی انجام داده بود. ما یک جلسه با آقای افخمی مصاحبه کردیم و اسم فیلم را هم او به ما پیشنهاد داد و این همان اسمی بود که می‌خواست روی فیلم خودش بگذارد و آن‌را یک جورهایی به ما هدیه داد.
وی ادامه داد: ما در این فیلم مستند دنبال تاریخ‌نگاری و مرور تاریخ نبودیم؛ ما یک آدم را پیدا کرده بودیم و داشتیم راجع به او صحبت می‌کردیم و از قضا یک دوره تاریخی هم مرور شد. در فیلم به‌تدریج با او همراه می‌شویم و نسبت به او سمپاتی پیدا می‌کنیم و از او خوشمان می‌آید. هم‌زمان یک تضاد در اسم فیلم وجود دارد؛ اینکه یک نفر دارد دستور می‌دهد که این آدمی که ذره ذره دارد ساخته می‌شود، کشته شود. به نظر ما رسید این تضادی که ایجاد می‌شود جذاب است. ضمن اینکه همان‌طور که در پایان‌بندی فیلم هم بود، ابهاماتی وجود داشت که این دستور ترور را چه کسی صادر کرد و فرقان از کجا خط می‌گرفت. این عنوان یک عنوان دستوری است و فکر می‌کنم به آن ایده‌ای که در پایان فیلم باز می‌شود کمک می‌کند. البته آقای افخمی این اسم را به ما پیشنهاد داده بود و اگر این اتفاق نمی‌افتاد، فیلم هم اسم دیگری داشت.
نعمت‌اللهی اضافه کرد: کات‌هایی که در فیلم می‌بینیم فنی است؛ برای اینکه روایت فیلم شکل بگیرد ناچار بودیم که کات بزنیم. ممکن است خاطره‌ای در یک دقیقه تعریف شود ولی ما به خاطر اقتضائات فیلم مجبور باشیم آن‌را در سی ثانیه روایت کنیم. جاهایی کات‌ها را بین دوربین یک و دو انجام دادیم که کمتر اذیت کند و جاهایی هم ملاحظات فنی داشتیم. حجم مصاحبه‌های ما خیلی زیاد بودیم و مجموع آنها حدود ۴۰ ساعت بود و ناچار بودیم از بین آنها دست به انتخاب بزنیم. کات‌ها تلاشی برای این بوده که روایت ریتم بهتری داشته باشد.
وی در پایان گفت: در قصه‌ای که ما دنبال می‌کردیم دادگاه وزن زیادی نداشت و کمک خیلی زیادی نمی‌کرد. شاید اگر قصد داشتیم از جنبه دیگری حاج مهدی عراقی را روایت کنیم اهمیت پیدا می‌کرد، اما در اینجا به روایت ما کمکی نمی‌کرد. اگر می‌خواستیم وارد دادگاه فرقان بشویم هم فیلم به یک فصل پنجم نیاز پیدا می‌کرد و فیلم هم به فیلم فرقان تبدیل می‌شد. جای آن در این فیلم نبود و یک جورهایی ادامه این فیلم می‌شد. ما فقط در حدی که در روایت خودمان می‌گنجید به آن اشاره کردیم. اگر می‌خواستیم آن‌را بیشتر ادامه دهیم، از حاج مهدی دور و وارد فرقان می‌شدیم. این نیازمند یک کار مستقل درباره فرقان است چون فرقان طول و تفصیل زیادی دارد و در این مستند بیش از این جا نداشت.