هشتمین نشست مجازی «نهاد» پیرامون ماهیت و کارکرد خانهها و انجمنهای هنری با موضوع «خانه سینما؛ دیروز، امروز، فردا» عصر یکشنبه ۷ شهریور ماه در صفحه اینستاگرام خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، در این برنامه آسیه مزینانی به گفتوگو با روانبخش صادقی، نماینده خانه سینما در شورای عالی خانه هنرمندان ایران پرداخت.
در ابتدای این برنامه مزینانی به حضور و تاثیر نهادها، انجمنها و خانههای هنری اشاره کرد و روانبخش صادقی در این باره گفت: درباره برنامه های وزیر پیشنهادی فرهنگ و مسائلی که اتفاق افتاد، اصناف، زیر مجموعههای خانه سینما و خیلی از بخشهای هنری دیگر واکنش و رویکرد خوبی در این وضعیت نشان دادند، حالا بعضی تندتر، بعضی آرام، بعضی منطقی، بعضی احساسی. ولی همه اینها رویکردهای اهالی فرهنگ و هنر فعال در جامعه بود. من خوشبختانه بعد از ان، در جلسه ای که آقای اسماعیلی با مدیران عامل خانه ها داشتند به یک جمعبندی خوبی رسیدند. او یکی دو مصاحبه کرد که من اسمش را عقبگرد نمیگذارم و اسمش را کارکرد گفتگو می گذارم. گفتگو تاثیر گذاشته است که او چه به آن برنامهها و گزارشها اعتقاد داشته یا نداشته، همین که پای میز گفتگو آمدند و بعد از آن مصاحبه کرد و در مصاحبه ها هم با خویشتن داری صحبت کردند، قدمی به جلو است. ایشان هم گفتند که گزارشها از منابع و ماخذ مختلفی است که همیشه هم در این مملکت است و همیشه سازمانهای مختلف، گزارشهای مختلفی از بخشهای مختلف از جمله فرهنگ و هنر میدهند و این گزارشها مکتوب می شود و یک جایی هم بایگانی میشود.
وی ادامه داد: یک بخشی بود که آقای اسماعیلی گفت که گزارش ها قرار نبود به این صورت پخش شود. معمولاً اینها را به مجلس می دهند، کمیسیون ها بررسی می کند، عمومی نمی شود و ایشان قرار بود که برنامههایشان را عمومی کند. نمیدانم چه اتفاقی افتاده که رسانهای شد. حالا شاید بعضی ها خواستند این میان طور دیگری رفتار کنند که این مسئله یک مقدار برای خودشان هم گنگ بود. اما فارغ از اینها همین که به جایی رسیدیم که یک وزیر خواسته و ناخواسته، یک گزارش و برنامهای از او در رسانه ها میآید، اعضای ما به صورت شخصی و صنفی واکنش نشان می دهند و واکنش خوبی هم نشان میدهد، این واقعاً جای قدردانی از این تشکلها و این اعضا دارد چون بالاخره برایشان مهم است. هنر و فرهنگ این این اواخر دارد به عنوان یک شغل تعریف میشود و سالیان سال است که نشده است. حدودا ۱۳۵۰ قوانین نظام صنفی در ایران تدوین شده و از آن موقع تا همین اواخر که هنوز هم به نظرم ناقص است، تعریف واضحی از شغل هنر و حرفه های فرهنگی هنری و رسانهای به عنوان شغل و حرفه و پیشه نداریم و نداشتیم که حالا کمی به شکل ناقص اتفاق افتاده است. با این حال، این رویکردها و واکنشها اتفاقات خیلی خوبی است. قرار شده که باز این اتفاقات بیفتد و برنامههای وزیر گفتگو محور جلو برود. شاید یک سوء تفاهماتی آن میان پیش آمد یا شاید هم سوءتفاهم نبوده ولی در هر صورت این رویکرد و واکنش اصناف تاثیرگذار بوده است که ما الان در موقعیتی هستیم که وزیر هم در مصاحبههای بعدی خانهها را به رسمیت میشناسد.
صادقی افزود: ما در اساسنامهمان میگوییم که تحت قانون جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کنیم و اینها قوانینی است که در همه مملکت ها جاری است و ما هم داریم. این که ما بتوانیم چقدر از این محملهای قانونی و مواردی که قانون اجازه میدهد برای اعضا و پیشبرد فرهنگ و هنر بهرهبرداری کنیم، خیلی مهم است و آدمی که آنجا است، چقدر گفتگو محور است که ما بتوانیم با او گفتگو کنیم.
وی اضافه کرد: ما جوامع هنری، انجمنهای هنری و خانه های هنری هستیم که در مورد شغل خودمان میتوانیم تعیین کنیم که ما از وزیر -هر کسی با هر سوابقی که باشد- چه میخواهیم و چه نمیخواهیم. اگر ما در راستای قوانینمان تعیین کنیم که این ها خواسته هایمان است و پایش هستیم و خواستههای مان را بگیریم، به نظرم هر کس که بیاید حتماً به این سمت می آید که ما را راضی نگه دارد و این اتفاقات درست بیفتد. برخورد احساسی و تند، برخورد عاقلانه و گفتگو محور و … اینها در کنار هم جواب می دهد و به نظرم شاید هیچ کدام را نتوانیم حذف کنیم. وقتی اعضا و اصناف ما چیزی را به عنوان برنامه میبینند تا بیایند گفتگو کنند آن احساس چربیده و میخواهند واکنش به موقع نشاندهند. این ها در کنار هم ما را به یک میز گفتگو میرساند که ما در آنجا باید برنامه داشته باشیم و به عنوان اصناف خانه های هنری باید برنامه داشته باشیم. هر وزیر در هر وزارتخانهای برنامه های خودش را دارد و ما در مقابل است باید ببینیم چه برنامهای داریم.
ما که نمیتوانیم بگوییم برنامه شما خوب نیست، ما در مقابلش چه داریم؟ باید بگوییم که در آن راستا یک نسخه داریم که حالا بعضی جاها را با هم مطابقت میدهیم و به یک برنامه مشترک میرسیم.
صادقی با اشاره به تاریخچه شکل گیری خانه سینما در سال ۱۳۶۸ اظهار کرد: وقتی که خانه سینما تشکیل و تاسیس شد، به نظرم در زمان خودش خیلی اتفاق شیرین بود و شاید پایه های درستی داشته است. یک محمل دموکراتیک که از دولت بیرون آمد و این اتفاق جالبی در دهه ۶۰ است که مجلس قانونی را تصویب کرد که ۲ درصد از درآمد فروش فیلم ها برای کمک به تامین امنیت شغلی و رفاه هنرمندان و دستاندرکاران بیاید. بر اساس تصویب این قانون قرار شد که خانه سینما یا همان جامعه اصناف سینمایی تشکیل شود. بعد از آن در حدود سال۱۳۷۱ از طریق دولت و مدیران دولتی هیئت موسس تشکیل شد و به نظرم اگر این سه نبودند، ان ساختار را نمیشد به این راحتی راه انداخت. و بعد حدود سال ۱۳۷۲ خانه سینما با ۱۹ صنف به رسمیت شناخته شد و تقریبا میتوان گفت که همان اوایل سال ۱۳۷۲ بود که رسما شروع به کار کرد.
وی افزود: فکر میکنم در قبل، خانه سینما خیلی دوران درخشانتری داشته و پایههای درستی برایش گذاشته شده است. همه آنان که آمدند و رفتند، حتی بعضی اوقات بوده که طیفهای مختلفی مدیریت خانه سینما را به عهده گرفتند و بعد طیف دیگری آمده، می دانم بدون استثنا واقعا تلاش کردند و قابل تحسین است. بالاخره جایی است که سود شخصی در آن نبوده و هرکه آمده برای جریان صنفی تلاش کرده است ولی یک حلقه های مفقوده ای این میان ایجاد شده و باقی مانده است.
روانبخش صادقی گفت: در هر دورهای یک حلقه های مفقوده ای در روابط بین اصناف، بین اصناف و خانه سینما، بین خانه سینما و دولت به وجود آمده و این حلقهها شاید بیشتر شده، بعضی وقت ها جایگزین شده و بعضی وقتها هم درست نشدند. من فکر میکنم خانه سینما کارکردهایش را انجام داده، کارکردهای دیگری دارد که شاید به آن نتوانسته برسد و شاید به خاطر این است که ما خیلی وقتها در شرایط ویژه کنونی هستیم. همیشه اینطور بوده ایم و اینقدر درگیر مسائل روزمره بودیم که خیلی وقتها به مامنی که فقط بتواند به اعضا کمکهای روزمره کرده و آنان را از این فضا خارج کند، تبدیل می شویم مانند همین شرایط کرونا.
وی با اشاره به قانون نظام صنفی بیان کرد: طی این سالها جز این اواخر، سینما و هنر به عنوان شغل در حیطه های شغلی یعنی وزارتخانه هایی که بحث شغلی دارند تعریف نشده بود. یعنی ما درست است که در وزارت ارشاد، سینما هست ولی در ردیف هایی که برای بازنشستگی مشاغل، بیمه های مشاغل، موارد تامین اجتماعی مختلف مشاغل تعریف و پیگیری میشده، ما همیشه جایی نداشتهایم. بعدها با فعالیت اعضا و هیئت مدیره های مختلف، ما توانستیم از زمان مرحوم سیفالله داد، یک بیمه برای اعضای سینما فراهم کنیم و فکر کنم آن هم در قالب بیمه ماهیگیران دریای جنوب! یعنی وقتی تامین اجتماعی میرفتیم می گفتند که ما چنین شغلی نداریم که بیمه برایش تعریف کنیم. اینها حلقههای مفقوده بوده و ما الان به جایی رسیدیم که خیلی از اعضای اصناف ما از طریق بیمه هنر و هنرمندان با یک حقوق خیلی کم و پایه بازنشسته شده است، یعنی فکر کنم حتی زیر ۲ میلیون تومان.
صادقی مطرح کرد: شاید لازم بوده در کنار تشکلهایی مانند خانه هنرمندان، خانه سینما، خانه تیاتر، خانه موسیقی و … فقط به هنر نپردازیم و به کسانی که بتوانند به لحاظ حقوقی حمایت کنند بپردازیم. یعنی از الان رصد کنند که امکان دارد این فرد ۴۰ سال دیگر به کجا برسد و از الان پیش بینی کنند. این یکی از آن چیزهایی است که من فکر میکنم کم داشتیم که ما از افراد بین رشتهای هیچ وقت استفاده درست نکردیم. یعنی ما باید در خانه سینما و خانه های مختلف و یا حتی در انجمنهای صنفی، کسانی داشته باشیم که مشاوران حقوقی هستند. البته ما در خانه سینما مشاور حقوقی، شورای داوری و تشکل حقوقی داریم. منظور این است که کسی فراتر از این باشد که اقتصاد هنر، روابط بینالملل و … بلد باشد و بتواند برای آینده برنامهریزی کند. این بحث های حقوقی عمدتاً برای مسائل روز است. آن چیزی که من میگویم برای آینده است. آنقدر بار بخش امنیت شغلی، تامین اجتماعی و رفاه سنگین بوده که نگذاشته است کسانی که دوست داشتند این کار را انجام دهند. به نظرم الان وقتش است. پایه های درستی برای خانه سینما گذاشته شده ولی مانند هر خانهای که به عنوان یک خانه ۳۰-۴۰-۵۰ ساله، اگر در راستای استحکام پایههای آن کاری نکنید، یک زمانی می ریزد. ما دوره ای هستیم که باید این پایه ها را مستحکم تر کنیم که بتوانیم برای سالهای متمادی آینده برنامهریزی کنیم، اتفاقی که در دهه های ناخواسته نیفتاده است.
اگر آن زمان یک اقتصاددان و حقوقدان کنار این قضایا بود و بررسی میکرد که ۳۰ سال دیگر این افراد بازنشسته می شوند و گروه جدیدی وارد میشوند، هم میتوانست برای بازنشستگی انان، از آن موقع برنامهریزی کند و هم برای بیمه، خدمات رفاهی و امنیت شغلی آنها که جدید میآیند.
در ادامه در بخش دیگری از این نشست مزینانی پرسید: آیا اهداف تبیین و مشخص شده که هر هیئت مدیره بدانند که باید آنها را پیگیری کند؟ منظور اهداف روی کاغذ و در اساسنامه نیست، روز کاری هنرمندان به لحاظ مسائل اقتصادی، نظارتی، اجتماعی پرتنش است. راهکار خانه سینما برای تضمین پیگیری اهداف تبیین شده چه بوده است؟
روانبخش پاسخ صادقی در پاسخ به این پرسش گفت: اساسنامه که سالیان پیش نوشته شده، هدف و وظایف خوبی گذاشتند و چرا ما در بعضی بخشها نرسیدیم و در بعضی بخشها رسیدهایم؟ ما الان برای بهترین قوانین باید به سراغ دولت برویم و به صورت لایحه در هیئت وزیران مصوب شود و از هیات وزیران به صحن مجلس برود و آنجا تایید و تصویب شده و قانون شود. ما یکی از فعالیتهایی که در این سالها می کنیم، همکاری دوجانبه با دولت و مجلس بوده که بتوانیم خیلی از مواردی که نیازها و حلقه های مفقوده بوده را به لوایحی تبدیل کنیم. بعد از آن در وزارتخانه های مختلف بحث کنیم، کارشناسی شود. خیلی ها را موفق نشدیم چون خیلی وقت ها دولتی ها قول های مختلف دادند، ما هم رفتیم و اصناف را هم مجبور کردیم به این سمت بروند که مثلا در وزارت کار ثبت بشوند. ما با وزاری کار و ارشاد جلساتی داشتیم که یک پیشنویس برای تدوین نظام صنفی هنر امضا کردند که بتوان آن را به نظام نامه تبدیل کرد تا ما یک نظام صنفی هنر یک دست داشته باشیم. ما دنبال این بودیم که نظام صنفی هنر شکل بگیرد و تبدیل به یک نظامنامه و قانون شود. م چارهای نداریم جز اینکه رایزنی کنیم، با دولت قبل هم رایزنی کردیم و خیلی جاها قولهایی دادند که انجام ندادند. آقای شریعتمداری پارسال به نمایندههای قولهایی درباره بحث بالابردن سقف بازنشستگی و کف بازنشستگی اهالی سینما داد، ولی کو؟ به جلسه دوم هم نرسید.
صادقی گفت: آدمهای دیگری لازم است، کسانی که استراکچر نویس هستند که آنها را کم داریم. ما در خانه سینما چند دوره است که پیگیری میکنیم و حتی ساختار خانه سینما را به گروهی که این کار هستند دادیم و نوشتند تا حالا ما بتوانیم آرام آرام اعمال کنیم. ما ساختارها را باید عوض و به روز کنیم. خیلی هایش اصطلاحا به صورت هیئتی نوشته شده و جلو آمده و وقت نشده که به روز کنیم. الان این همه دانشگاهی و این همه بچههایی که با ابزار جدید در خانه فیلمسازی یاد میگیرند و شما نمیتوانید جذبشان نکنید. نمی توانید بگویید تا ۵ فیلم نسازی عضویت نمیکنم. باید هم درها را نبندیم و هم از آن طرف برای کسانی که خارج می شوند، امنیت شغلی، تامین اجتماعی و رفاه فراهم کنیم. ابزار جدید، رویکرد جدید میخواهد. ابزار جدید، نسل جدیدی با خود آورده که نمیتوانید با تعاریفی که نسلهای قبل برایش گذاشتند، کار کنید. و الان اینقدر فاصله دارد زیاد میشود که اگر نسل قبل یک ساختاری نوشت، شاید نسل جدید در آن ساختار جا نگیرد.
در بخش دیگری از این نشست مجازی مزینانی به سابقه یک بار تعطیلی خانه سینما اشاره کرد و روانبخش صادقی گفت: در آن دوره شاید آدم های باهوشی از آن حفرههای قانونی استفاده کرده و توانستند آن کار را کنند. برای ما تجربه خوبی شد که فهمیدیم یک حفره هایی در اساسنامه و قوانین ما است که اجازه میدهد کسی بیاید یک باره این کار را کند و جلویش گرفتیم. جایی که ثبت شده است را هیچ جایی نمی تواند منحل کند جز مجموعه خود آن موسسه و جایی که ثبت شده است و یا با یک حکم که آن هم مواردی دارد. فکر میکنیم که دیگر دوره ای نیست که بشود خیلی از این کارها کرد. یک دوره از نااگاهی، یک دوره از عدم بودن ابزارهای مختلف در دست مردم شاید این سواستفادهها میشد اما الان ابزارهای رسانه های جمعی که دست مردم است و اطلاع رسانی به سرعت انجام میشود، دوره ای نیست که اگر کسی بخواهد این کار را کند، بتواند. خانه سینما آن خانه و آن ساختمان نیست که زنجیر بزنند و قفل شود. خانه سینما در دل همه اعضای سینما جاری است و مخاطبان سینما که کم نیستند پس نمیشود تعطیلش کرد.
در ادامه مزینانی درباره شیوع بیماری کرونا و واکسیناسیون هنرمندان اشاره کرد و نماینده خانه سینما در شورای عالی خانه هنرمندان ایران اظهار کرد: ما سعی کردیم که پارسال توصیه کنیم که پروژهها را تعطیل کنید ولی خوب واقعاً نمیشود. ما اینجا نمی توانیم همه اش بگوییم تعطیل کنید. فکر می کنم که بهمن پارسال بود که گفته شد هنرمندان بیایند واکسن بزنند که در میان هنرمندان و مردم واکنش خوبی نداشت که هنرمندان هم اعتراض کردند که ما خونمان رنگین تر نیست.
بعد که واکسیناسیون شروع شد، در اردیبهشت پیگیری کردیم، نمی شد که بگوییم پروژه ها تعطیل شوند، چون برای مردم هم خوراک فرهنگی ایجاد میکنند. بالاخره در این دوران کرونا وقتی انتظار داریم آدم ها در خانه بنشینند، باید محصولات جدید فرهنگی هنری هم در سبد کالای خانگی داشته باشند. شما از این بازیگر نمی توانید انتظار داشته باشید که وقتی دارد گریم می شود یا بازی میکند ماسک بزند. پیگیری کردیم و دستورش را گرفتیم که بتوانیم یک تعداد از افرادی که در پروژه ها هستند و مدام کار میکنند، واکسینه شوند. اما آقای رئیسی از معاونان وزارت بهداشت و سخنگوی ستاد کرونا نمیدانم چه گیری داد که سینما و اینها شغل پرمخاطره نیست. در حقیقت وقتی دست او ماند، منتفی شد و ما خیلی هم پیگیری کردیم. ولی از آن طرف به تغییر دولت خورد ولی متاسفانه آقای رئیسی که کارشناسی کنارش ندارد که به کارشناس بسپارد، ما نمیگوییم شغل پرمخاطره است و شما به کارشناس بسپارید، شما چه کارهاید که بتوانید تصمیم بگیرید که سینما شغل پر مخاطره است یا نه؟ یک نفر بخواهد تصمیم بگیرد و شاید با خودش فکر میکند که هنر و سینما بازی است که این ها سر صحنه میروند و اگر نروند اتفاقی نمیافتد و با فاصله باشند و او تصمیم می گیرد.
صادقی گفت: آن موقع به ما گفتند که هیئت مدیره خودش واکسن بزند که ما مخالفت کردیم و من خودم هنوز واکسن نزدم. هیئت مدیره آن زمان در اردیبهشت واکسن نزد و گفت اگر قرار باشد، برای همه باشد. الان قرار شده است که از طریق صندوق هنر و هنر کارت صدا کنند که فکر می کنم از شروع شده است. من خودم به شخصه راضی نیستم، ما در هیئت مدیره خانه سینما خیلی دنبالش بودیم و بارها در دستور کار جلسه داشتیم ولی کار دست یک نفر میرسد که نمیدانم، شاید واقعاً گاهی انقدر مدیران ما سطح آن کوچک می شود که مانند یک بچه لجباز میشوند. من فکر میکنم شاید آن موقع چون ایشان می خواستند که هنرمندان واکسن بزنند و هنرمندان واکنش نشان دادند که خون ما رنگین تر نیست، باعث شد که ایشان لج کرده و قبول نکرده باشد. یعنی وقتی وزیر هم تایید کرد، ایشان دوباره رد کرد و تایید نکرد که آخرین بار وزیر شدیداً گفت که باید این اتفاق بیفتد.
آسیه مزینانی به رابطه خانه سینما با بخشی از تولیدات غیر سینمایی که با عنوانهای مختلف نامگذاری شده (نمایش خانگی، غیر سینمایی، وی او دیها و …) اشاره کرد که در دوره شیوع کرونا نقش مهمی پیدا کرد و پرسید که خانه سینما با فعالان این بخش چه ارتباطی دارد؟
صادقی در پاسخ عنوان کرد: دو منظر است، یکی اینکه اساسنامه، کارکرد خانه سینما و جامعه اصناف سینمایی چه بوده است و دیگر اینکه واقعیتهای روز را ببینیم که الان بچه هایی وارد سینما می شوند که با ابزارهای خودشان یاد گرفتند و با همین فضای مجازی فیلمساز شدند و کار را هم خوب بلدند و خیلیهایشان در بحث های تکنیکال رشد کردند. ما نمیتوانیم آنها را حذف کنیم و مثل روال قبلی در آیین نامه عضویت بگویم که وقتی یک کارگردان یا فیلمساز هستی که چند کار به نام ساخته باشی یا چند کار دستیاری کرده باشی. این جز همان نکاتی است که ما در اصلاح ساختار پیشبینی میکنیم و صحبتش است. یک عده نظرشان این است که هر کسی در صنعت تصویر ایران کار میکند، جزوی از اصناف خانه سینما میتواند باشد و خانه سینمایی باید بتواند انها را جذب کند و امکانات دهد. یک نگاه دیگر این است که سینما فقط سینمای روی پرده است و کسانی هستند که اثر در مدیوم سینما تولید میکند و نه مدیوم سریال و تلویزیون و … این دو نگاه در چالش است. به نظرم خانه سینما در شکل کلانش به این سمت میرود که دوستان را به حداقل لحاظ صنفی جذب کند. ما بخش کمی قضیه را کار داریم و در اصناف نباید وارد کیفیت شویم. وقتی وارد صف می شویم، شغل تعریف کیفی ندارد. باید شرایط عضویت درست باشد، اعضا حقیقی و واقعی باشند، حالا میخواهد کار سریال یا تلویزیون در سال انجام دهد. معتقدم که نمی توانیم به سادگی از کنارشان رد شویم و بگوییم که ما فقط اکران در سینما را در نظر داریم. چون آینده اکران سینما در کل دنیا معلوم نیست.
روانبخش صادقی درباره نقش خانه سینما در مدیریت موزه سینما و نگهداری از گنجینه ای آن و نظارت از آن بیان کرد: موزه سینما، یک موزه کاملاً دولتی است و مدیر ان از طرف یک مدیر دولتی انتخاب میشود. شاید واقعاً درستش این بود که چنین جایی را جایی مثل خانه سینما زیر مجموعه داشت. شاید یکی از کارهایی که خانه سینما باید میکرد این بود که خودش یک موزهای داشت که متاسفانه این ها بودجه میخواهد و ما در همین ردیف بودجه معمولی خودمان و کمکهای دولتی که بخواهیم بگیریم، میمانیم. مطمئنم در دورههای قبل، هیئت مدیره برای تاسیس موزه برنامه داشتند اما نشد و دولتی شد، بعداً هم در بازسازی پولهایشان تمام شد و نصف و نیمه ماند.
وی افزود: وقتی دولت در وزارتخانههاش می ماند که چطور به آنها کمک کند، وقتی مدیر دولتی آنجا میگذارید و وقتی سودآوری و درآمد زایی آنجا برایت مهم نیست، اتفاقی نمیافتد. موزه باید درآمدزا باشد. من مطمئن هستم اگر موزه سینما را دست خانه سینما بدهند و بگویند که ما ۵ سال حمایتتان میکنیم، ما میتوانیم آن را به جایی تبدیل کنیم که توریسم حضوری و آنلاین داشته باشیم، می توانیم درآمدزایی کنیم و بیشتر از آن چیزی که الان آنجا است، هنرمندان اعتماد میکنند. این یک بخش گم شده دیگری دارد که دولت و شهرداریها است که همه جای دنیا اینها حمایت می کنند.