نشست آنلاین «سینمای ایران و پدیده کرونا» برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، نشست آنلاین «سینمای ایران و پدیده کرونا» دوشنبه ۱۵ اردیبهشت با حضور امیرحسین علم‌الهدی، غلامرضا موسوی و محمدحسین مهدویان و با مدیریت کیوان کثیریان در صفحه اینستاگرام خانه هنرمندان ایران به‌صورت زنده برگزار شد. حاضران در این نشست به بررسی وضعیت اکران سینماها پس از بازگشایی و تاثیر اکران آنلاین بر سیستم اکران سینما پرداختند و به پرسش‌های مخاطبان پاسخ گفتند.
اکران آنلاین یک ضرورت است
در ابتدای این برنامه علم‌الهدی به بحث اکران آنلاین و استمرار آن پس از بازگشایی سینماها پرداخت و گفت: اکران آنلاین یک ضرورت است، چه از آن خوشمان بیاید چه نه. باید ببینیم چطور می‌توان از آن استفاده کرد تا به کلیت سینما کمک کند. از منظر بازگشت سرمایه، اکران آنلاین می‌تواند راهی تازه پیش پای تولیدکنندگان قرار دهد تا بخشی از منابع مالی خود را در کنار حوزه نمایش خانگی و تلویزیون و.. تامین کنند و این یک دستاورد است. علاوه بر این، برخی فیلم‌ها برای پخش بر پرده سینما ساخته نمی‌شوند و اکران آنلاین می‌تواند به کمک این مدل فیلم‌ها بیاید و ما نیز از آن استقبال می‌کنیم. اما نمی‌توان آن‌را جایگزینی برای سالن‌های سینما تصور کرد؛ همان‌طور که سینما در زمان جنگ جهانی یا پس از اختراع تلویزیون هم به حیات خود ادامه داد، نمایش آنلاین هم تا اطلاع ثانوی نمی‌تواند جایگزین آداب سینما رفتن شود و سینما جای خود را دارد.
وی ادامه داد: اما در این شکی نیست که ما باید ساختارهای حوزه‌های تولید و توزیع و نمایش را تغییر دهیم تا اثرات مثبت اکران آنلاین به سینما منتقل شود؛ سینمای ایران هم که بیشتر درگیر فیلم‌های آپارتمانی‌ست باید به سمت مباحث پس از تولید و هزینه‌های بیشتر حرکت کند و فناوری‌های روز را در دستور کار قرار دهد که نمونه‌هایی نیز در سینمای ایران دارد. در چنین شرایطی است که سینما به معنای پرده بزرگ می‌تواند هم‌چنان به حیات خود ادامه دهد. کشور چین طی ۱۰ سال گذشته بیش از ۶۰ هزار سالن به سالن‌های سینمایش اضافه کرده است و از این نظر آمریکا را نیز پشت سر گذاشته است. آنها بهتر از ما رصد میکنند که سرمایه‌گذاری کجا صورت بگیرد. در آمریکا و روسیه و ترکیه هم شاهد رونق ساخت سالن‌های سینما هستیم، پس قطعا سینمای بر جای خود می‌ماند و البته مکمل خوبی هم دارد به آن اضافه می‌شود که بیشتر به نفع تولیدکنندگان خواهد بود. فیلم‌هایی که در سالن‌ها به نمایش در می‌آیند نیز فیلم‌هایی هستند که قابلیت اکران روی پرده را دارند.
ساختار سینمای ایران باید دگرگون شود
علم‌الهدی اضافه کرد: زمانی که تلویزیون به خانه‌ها وارد شد در سینما ریزش مخاطب داشتیم و این قابل کتمان نیست. بنابراین باید سینما چنان جذابیتی داشته باشد که این ریزش مخاطب حداقلی شود. البته این نگرانی‌ها در ایران وجود دارد چون ساختارهای حوزه تولید هنوز هم سنتی هستند و فناوری‌های روز به آن وارد نشده است. برای اینکه سینما را حفظ کنیم و توسعه دهیم، متولیان امر و خود فیلمسازها و تولیدکنندگان باید به فکر وارد کردن فناوری‌های روز سینما باشند. نمونه این کار فیلم «ملک سلیمان» بود که از یک سی‌جی‌آی حداقلی استفاده کرده بود و همین یکی از دلایل جذابیت و فروش خوب آن بود. مهم است که سینمای ایران قالب فعلی را بشکند، از سینمای آپارتمانی دور شود و در طول سال به حدود سی تا چهل فیلم متوسط به بالا برای اکران بر پرده سینما برسیم و مابقی فیلم‌ها را نیز از بازار خارج تامین کنیم.
مدیر سابق گروه سینمایی هنر و تجربه ادامه داد: ما باید در ساختارهای تولید تغییر ایجاد کنیم، سالن‌های سینما از منظر تکنولوژی‌های روز مجهز شوند و تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای مخاطب ایجاد کنند که در ذهن او ماندگار شود. نمی‌توانیم به همین روش سنتی ادامه دهیم و سالن‌ها هم‌چنان بی‌کیفیت باشند، هرچند در سال‌های اخیر پردیس‌های سینمایی در این زمینه به سینما کمک کرده‌اند. لازمه چنین کاری اینست که فیلم خوب روی پرده و در کنار آن خدمات خوبی به مخاطب ارائه دهیم؛ یعنی تصویر خوب، صدای دیجیتال و.. در این صورت مخاطب همراهی خواهد کرد. برای حفظ سالن‌های سینما باید به بحث فیلم‌های خارجی نیز ورود جدی داشته باشیم. اگر این بدیهیات انجام نشود ممکن است مخاطب سینمای ایران کاهش پیدا کند.
سینما باید برای مخاطب جذاب باشد
وی افزود: در سال ۹۸ حدود ۲۸ میلیون بلیت سینما به فروش رسیده است که کاهشی دو و نیم میلیونی را نشان می‌دهد. این آمار به معنای حدود ۲ تا ۳ میلیون نفر مخاطب است که در طول سال چند بار به سینما می‌روند و ما باید سعی کنیم ۱ میلیون نفر دیگر به این تعداد اضافه کنیم. اینکه مخاطب سینمای آنلاین به این طریق جذب سالن‌های سینما شود باز به قابلیت‌های سینما برمی‌گردد که بتواند چنین کاری کند. دستیابی به این هدف نیاز به یک استراتژی تبلیغاتی دارد و اینکه محیطی دلپذیر در سالن برای مخاطب فراهم شود. البته باید از شاخص‌های اقتصادی هم مراقبت کرد؛ قیمت بلیت باید متفاوت شود و مردم اگر خدمات بهتری دریافت میکنند قیمت بالاتری هم باید برای آن بپردازند. یک‌سری ملزومات وجود دارد که اگر انجام شود سینما می‌تواند رونق بگیرد. سینمای ایران لازم دارد خود را بازتعریف کند و با نگاه به خود، اشتباهاتش در حوزه سیاستگذاری و.. را پیدا کند تا به آینده امیدوار باشد.
علم‌الهدی در پایان گفت: سینمادارها از جهت قاچاق فیلم‌ها نگرانی دارند و تا زمانی که امنیت فیلم‌ها تامین نشود، احتمالا زیر بار اکران هم‌زمان با پخش آنلاین نخواهند رفت. ترجیح مخاطب اینست که در خانه فیلم ببیند و متغیرهای اقتصادی بر این تصمیم او تاثیرگذار است چون سینما در سبد خانوار اکثر مردم حضور ندارد. برای تامین امنیت فیلم‌ها در آمریکا هم نتوانسته‌اند کاری انجام دهند و فیلمی که الان به نمایش در می‌آید، یک ساعت بعد قابل دانلود است. اما آن فیلم‌ها قابلیت تماشا از تلویزیون را ندارند. مثلا «آواتار» را باید در سالن سینما و در کنار دیگر مخاطبان دید که تجربه منحصربه‌فردی به مخاطب می‌دهد. گویا در ایران اراده‌ای هست که مردم عمدتا در خانه بنشینند؛ یادمان باشد که وقتی مردم از خانه بیرون می‌آیند و سراغ سرگرمی می‌روند، نشاط و بهره‌وری آنها بیشتر می‌شود. گزینه‌های اوقات فراغت ما کم است و سینما یکی از گزینه‌های مهمی است که قطعا باید با آن مهربانانه‌تر رفتار کرد.
اکران آنلاین و قاچاق فیلم
پس از آن غلامرضا موسوی درباره اوضاع ناشی از شیوع کرونا گفت: کرونا موجب اتفاقات عجیب و غریبی شده و خواهد شد، با این وجود خیرهایی نیز ممکن است به همراه داشته باشد. زمانی که مسئول شورای عالی تهیه‌کنندگان بودم، صحبت‌هایی با شبکه آپارات مطرح شد و در پی این بودیم که آیا می‌توان از طریق اینترنت فیلم‌ها را برای شهرستان‌هایی که سالن سینما ندارند به نمایش گذاشت یا نه. پاسخ آنها مثبت بود و سوال من این بود که چقدر احتمال دارد که فیلم‌ها به سرقت بروند. چون اگر فیلم کپی شود، سینمادار آن‌را از اکران بر خواهد داشت و حق هم دارد. دوستان به ما گفتند تنها راه کپی کردن فیلم، برداشت آن از صفحه تلویزیون است. این مساله مورد قبول من نبود چون به اکران لطمه می‌زند. برخی می‌گویند این اتفاق در اروپا و آمریکا و جاهای مختلف دنیا نیز رخ می‌دهد، اما واقعیت اینست که در آن کشورها کسی جرات انجام چنین کاری را ندارد. صاحب فیلم منتظر است کسی فیلمش را دانلود کند تا با شکایت قانونی سود زیادی به دست آورد.
وی ادامه داد: ما اگر بتوانیم برای مساله قاچاق فیلم فکری بکنیم، سینمای آنلاین قطعا موفق خواهد بود و هیچ اشکالی هم ندارد. در دیگر کشورها هزینه کپی فیلم آن‌قدر زیاد است که کسی جرات نمی‌کند سمت چنین کاری برود. در ایران نمی‌توان هم‌زمان با اکران، فیلم را به‌صورت آنلاین پخش کرد چون به هر حال فیلم کپی می‌شود. البته سینماداری که چندین سالن در اختیار دارد ممکن است به دلخواه خود حاضر شود در یکی از سالن‌هایش چنین فیلم‌هایی را نیز اکران کند. اما اجبار سینمادار به انجام این کار منطقی نیست.
موسوی اضافه کرد: در حال حاضر بخشی از فیلم‌های تولیدی، یکسال دیگر نوبت اکران پیدا میکنند. بنابراین ممکن است وارد محاسبه این شوند که اگر فیلم را به‌صورت آنلاین به نمایش بگذارند و ۲۰۰ هزار مخاطب داشته باشند، می‌تواند به نفع آنها باشد. هزینه تبلیغات و آگهی از این میان کسر خواهد شد و از نظر برگشت سرمایه به نظر من مثبت خواهد بود. چون معمولا یک سوم میزان فروش در سینما به مالک کار برمی‌گردد و حالا پول آگهی‌ها هم از آن کم می‌شود و بنابراین فیلمی مثل «خروج» به نظر من توانسته پول حاصل از اکران در سینما را کسب کند.
سینما در هر شرایطی مخاطبانش را حفظ کرده است
وی ادامه داد: ممکن است برخی از تولیدکنندگان اساسا از میانه راه تصمیم بگیرند سراغ اکران آنلاین بروند. چون مثلا می‌بینند در آینده نزدیک نوبت اکران نخواهند داشت و مردم هم با شکل نمایش آنلاین آشنا شده‌اند و در پلتفرم‌های آنلاین هم دست به تبلیغ بزنند. همه مسائل می‌توانند دست به دست هم دهند تا سینمای ایران صاحب بازاری جدید شود. البته سینما رفتن هنوز هم یک مراسم است. همان‌طور که غذا درست کردن در خانه ممکن است ارزان‌تر و بهتر باشد اما می‌بینیم مردم غذای خود را به پارک می‌برند و این برای بیرون رفتن از خانه است. پس حتی فیلم‌های به اصطلاح «آپارتمانی» که به نظر من زیاد نیستند هم مخاطبان را به سینما می‌کشانند. هیچ کجای دنیا این‌گونه نیست که فقط فیلم‌های با پروداکشن عظیم پرفروش باشند.
موسوی افزود: روزی که تلویزیون به‌وجود آمد همه می‌گفتند سینما تعطیل خواهد شد ولی هیچ اتفاقی نیفتاد. بلکه سینما برای به‌دست آوردن تماشاچی کارهای بیشتری کرد. بعدها ماهواره هم پا به میان گذاشت و باز هم سینما مخاطب خود را حفظ کرد. در حال حاضر با وجود این‌همه شبکه‌های فارسی‌زبان، سینما هنوز مخاطب خود را دارد. البته ممکن است تعداد مخاطبان بالا یا پایین شود اما این به معنای از دست رفتن مخاطب سینما نیست. به نظر من نباید نگران این مسائل بود، بلکه باید از این شیوه‌های اکران استقبال کرد، همان‌طور که سینمای هنر و تجربه وقتی به‌وجود آمد بخشی از بار سینما را به دوش کشید. فیلم‌هایی که در سینمای هنر و تجربه اکران می‌شوند فیلم‌های بسیار خوبی بودند که به اکران نمی‌رسیدند و پخش آنها نیز باید در طول زمان باشد نه اینکه یک هفته روی پرده بروند و نمایش آنها به پایان برسد. بنابراین با اطمینان خاطر می‌گویم اگر راهی برای مقابله با قاچاق فیلم پیدا شود و برای این شکل نمایش فرهنگ‌سازی صورت بگیرد، می‌تواند مسیری موفق باشد.
سینما در سالن تاریک معنا پیدا می‌کند
در ادامه این نشست مهدویان توضیح داد: به‌عنوان یک فیلمساز طبعا ترجیح من این است که فیلم‌هایم در سالن سینما به نمایش در بیاید. اساسا تمام طراحی فیلم بر اساس پخش بر روی پرده و در سالن سینما برای تعداد زیادی مخاطب است. ناخودآگاه جمعی حاکم بر سالن سینما برای کارگردان مهم است و این را در مراحل تولید مدنظر داریم. اکران آنلاین آن چیزی نیست که ما به اسم سینما می‌شناسیم. سینما یک پدیده است که در نهایت در یک سالن تاریک با تعداد زیادی مخاطب شکل می‌گیرد. اگر به‌شکل انتزاعی تمام مسائل از جمله مسائل مالی را کنار بگذاریم، به‌عنوان کارگردان ترجیح من پخش در سالن سینماست چون در آنجاست که تجربه فیلم دیدن کامل می‌شود.
این کارگردان سینمای ایران ادامه داد: سینما فقط علاقه من به‌عنوان فیلمساز نیست بلکه مجموعه بزرگتری از روابط و اتفاقات است. سینمای ایران نیز ویژگی‌های خاص خود را دارد که باید متناسب با این ویژگی‌ها در مورد سینمای آنلاین صحبت کنیم. سینمای ایران از ظرفیت کافی برای اکران فیلم‌های تولیدی برخوردار نیست. حتی حدود ۵۰ فیلمی که در طول سال به روی پرده می‌روند نیز به‌درستی اکران نمی‌شوند. ظرفیت واقعی اکران در سینمای ایران در طول سال چیزی حدود ۳۰ تا ۴۰ فیلم است و همین تعداد فیلم هم ناچارند که به‌شکل نوبتی اکران شوند و بحث فصل اکران هم مطرح است. بنابراین از هر چیزی که به ظرفیت سینمای ایران اضافه کند باید استقبال کرد. در حال حاضر تعداد زیادی فیلم نداریم که به‌صورت آنلاین پخش شده یا اینکه هم‌زمان با اکران در سینماها به نمایش در آمده باشند و برآورد دقیقی از آن نداریم و پلتفرم تازه‌ای نیز به حساب می‌آید. ممکن است اگر ظرفیت‌های این بخش افزایش یابد، تبدیل به یک اکران جدی شود و خیلی از فیلم‌هایی که در صف اکران مانده‌اند ممکن است به این مسیر رو بیاورند.
اکران آنلاین باید نظام‌مند شود
وی سپس به بحث قاچاق فیلم پرداخت و گفت: با وجودی که همین حالا بعضی فیلم‌ها یا سریال‌ها بلافاصله کپی می‌شوند، باز هم مخاطبانی هستند که پول پرداخت میکنند و به تماشای نسخه اریجینال می‌نشینند و خود را به این کار مقید می‌دانند. ضمن اینکه چنین پلتفرم‌هایی ظرفیت‌های خاص خود را دارند؛ از جمله اینکه مخاطب می‌تواند فیلم مورد علاقه‌اش و زمان تماشای آن را به اختیار خود برگزیند.
مهدویان اضافه کرد: ما در حال حاضر به ضرورت کرونا اکران آنلاین را راه‌اندازی کرده‌ایم اما برای آن به اندازه کافی فکر نکرده‌ایم. در حال حاضر اکران در سینماها با همین شرایطی که توصیف کردیم نظام خاص خود را دارد که در آن یک گردش مالی اتفاق می‌افتد. برای اکران آنلاین هم باید یک نظام طراحی شود. اول باید آن‌را به‌عنوان یک ظرفیت در نظر بگیریم، هرچند می‌دانیم که فیلم کپی خواهد شد. تجربه چند فیلم اخیر که به‌صورت آنلاین به نمایش در آمده‌اند به ما می‌گوید دستکم ۵۰ هزار مخاطب داریم که می‌دانند فردای اکران می‌توانند رایگان به نسخه قاچاق دسترسی داشته باشند، اما باز هم برای تماشای فیلم پول پرداخت کرده‌اند.
وی ادامه داد: اگر بتوانیم با یک مدیریت خوب این ۵۰ هزار نفر را به ۲۰۰ هزار نفر برسانیم، فروش هر فیلم حدود ۳ میلیارد تومان خواهد بود که تقریبا معادل ۱۰ میلیارد تومان فروش در اکران سینماهاست. فراموش نکنیم شهرهایی هستند که سال‌هاست سالن سینما ندارند با وجود اینکه علاقمندان سینما در آنها فراوان است. به علاوه اینکه مردم به تدریج یاد می‌گیرند در خانه هم شرایط بهتری برای تماشای فیلم فراهم کنند، مثلا فیلم را روی نمایشگری بزرگ‌تر و با سیستم صوتی بهتر ببینند.
مهدویان در پایان گفت: به‌عنوان یک فیلمساز همیشه تلاش کرده‌ام فیلم را برای پرده سینما بسازم و ترجیحم اینست که فیلم در سالن سینما اکران شود ولو به مدت یک هفته و برای هزار نفر مخاطب. اما وقتی اکران فیلم به پایان رسید، ترجیح می‌دهم که فیلمم هرچه بیشتر دیده شود و اکران آنلاین یک ظرفیت تازه است. فراموش نکنیم که وقتی ۵۰ هزار بلیت به فروش رسیده است، عملا سه یا چهار برابر این تعداد نفر به تماشای آن نشسته‌اند و این تعداد تماشاگر بالایی است که شامل شهرهایی نیز می‌شود که سالن سینما ندارند و تعدادی نیز به مخاطبان جدید سینما تبدیل می‌شوند که اتفاقی بزرگی به حساب می‌آید. شاید بتوان برای فیلم‌هایی که می‌خواهند اکران آنلاین هم داشته باشند، هفته‌های اکران محدودتری در سالن‌ها در نظر گرفت. یا می‌توان مقید به هفت یا هشت هفته اکران نباشیم و با توجه به وضعیت فروش فیلم تصمیم بگیریم که از جایی به بعد آن‌را به‌صورت آنلاین نمایش دهیم. به هر حال تمامی این مسائل نیاز به فکر و بررسی دارد تا یک نظام‌نامه درست برای اکران آنلاین طراحی شود.