پنجاهوششمین برنامه از سری برنامههای مستندات یکشنبههای خانه هنرمندان ایران، یکشنبه ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ به نمایش فیلم مستند «آنسِلم» به کارگردانی ویم وندرس اختصاص داشت. پس از نمایش این مستند، نشست نقد و بررسی آن با حضور امین حامیخواه (منتقد سینما) برگزار شد. اجرای این برنامه برعهده سامان بیات بود.
امین حامیخواه در این نشست گفت: به تماشای یکی از آخرین ساختههای ویم وندرس، از کارگردانان مشهور آلمانی نشستیم که یکی از پدران موج نو سینمای آلمان محسوب میشود. این فیلم درباره آنسِلم کیفر، نقاش و مجسمهساز آلمانی است. ویم وندرس نیز در این اثر تلاش کرده تا آنچنان اثری از خود در فیلم باقی نگذارد و مواجهه کامل و بینقصی با آنسِلم کیفر داشته باشد. فیلم خیلی روشن و گویا مسائلی را مطرح میکند. همین موضوع مواجهه منتقد با اثر را دشوار میکند.
او افزود: یکی از تفاوتهای وندرس با دیگر فیلمسازان آلمانی توجه عمیق او به شکلی از ادبیات در سینماست. همچنین علاقه او به فرهنگ مدرن آمریکایی نیز در آثارش مشخص است. وندرس در فیلم «آنسِلم» از کلیشههای مرسوم دوری کرده و فیلم متفاوتی ساخته است. او تلاش کرده تا مخاطب مواجهه بیواسطهای با آنسِلم داشته باشد. علاوه بر این ما با مضامین متنوعی در فیلم و همینطور آثار آنسلم مواجه هستیم. وندرس در این اثر، میانسالی سوژه که در آن آنسِلم نقاش و عکاس است را مورد توجه قرار میدهد و حتی کودکی آنسلم را نیز برجسته میکند.
این منتقد سینما در ادامه بیان کرد: فیلم پایانبندی جذابی دارد و به نوعی همآغوشی آدمی با کودکی خود را در نمای صلح، به نمایش میگذارد. یکی از بحثهای مهم فیلم، مسئله کودکی و تاریخ است. آنسِلم کیفر دو ساله بوده که جنگ جهانی دوم به پایان رسیده و پسماندهای فاشیسم را به چشم دیده است.
حامیخواه در ادامه صحبتهایش گفت: آنسِلم در پی چرایی اتفاقاتی بوده که آلمان با آنها درگیر بوده است. از همان آلمانی که کارل مارکس و زیگموند فروید بیرون آمدهاند، آدولف هیتلر و گوبلس هم بیرون آمده است. بنابراین این پرسش آنسِلم کیفر در آثارش دیده میشود. در واقع تلاش میکند تا ترومای پس از جنگ را سپری کند. او در آثارش به این موضوع اشاره میکند که فراموشی ممکن نیست و گذشته همواره فعال است. در واقع تنها نوع نگاه به گذشته اهمیت دارد.
او ادامه داد: گذشته هیچ نیست جز امیدهایی که برباد رفته است. بنابراین باید این امیدها را دوباره زنده کرد. کیفر نیز با کار هنری خود در تلاش است تا این امیدها را دومرتبه مطرح کند. او نگاه تازهای به اسطوره دارد. در فیلم نیز به این موضوع اشاره میشود که کیفر قصد داشت تا اساطیر آلمانی را از چنگ خوانشی که در پی فاشیسم ایجاد شده بود، نجات دهد. فیلم به شخصیتهای متنوعی اشاره میکند که تحلیل و رمزگشایی برخی از آنها خالی از لطف نیست.
فیلم مستند «آنسِلم» اولین نمایش جهانی خود را در هفتادوششمین جشنواره فیلم کن در ۱۷ مه ۲۰۲۳ بهعنوان یک نمایش ویژه داشته است.
آنسِلم کیفر نقاش و مجسمهساز آلمانی در ۸ مارس سال ۱۹۴۵ متولد شد. در طول سالهای دههٔ ۱۹۷۰ نزد یوزف بویز آموزش دید. او از هنرمندان آلمانیِ پس از جنگ جهانی دوم است که در مسیر هنر معاصر بینالمللی کار میکند و استاد مسلم نقاشی یادبود است. خاطره (بهطور مثال بازگشت صریح به شواه یا هولوکاست) موضوع اصلی آثار اوست و در این زمینه همچنین از اشعار پل سلان بهره جسته، و در کنار متأثر شدن از مفاهیم تئوری کابالا به بررسی تاریخ و هویت آلمانی میپردازد.