ششمین نشست مجازی «نهاد» پیرامون ماهیت و کارکرد خانه‌ها و انجمن‌های هنری با موضوع «خانه تئاتر؛ دیروز، امروز، فردا» عصر یکشنبه ۳ مرداد ماه در صفحه اینستاگرام خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، در این برنامه آسیه مزینانی به گفت‌وگو با ایرج راد، رییس شورای عالی خانه هنرمندان ایران و رئیس هیات مدیره خانه تئاتر پرداخت.
در ابتدای این برنامه مزینانی به بیانیه‌های هنرمندان، خانه موسیقی، خانه سینما، خانه تئاتر، جمعی از هنرمندان مستقل فعال در تمامی رشته‌های هنری، انجمن صنفی گالری‌داران تهران و بیانیه مشترک ۷ انجمن هنرهای تجسمی متشکل از انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز ایران، انجمن هنرمندان سفالگر، انجمن عکاسان ایران، انجمن هنرمندان نقاش ایران، انجمن تصویرگران ایران، انجمن خوشنویسان ایران و البته بیانیه مشترک بیش از ۹۰ کارتونیست در حمایت از اعتراضات به حق هموطنان در خوزستان اشاره کرد و گفت: امیدواریم نهادهای مسئول خیلی زود، درست و دقیق به مطالبات به حق هموطنان عزیزمان در خوزستان پاسخ دهند.
ایرج راد نیز در ابتدای این نشست گفت: عزیزان، هموطنان و کسانی که سال‌های سال در روزگار جنگ ضجر کشیده‌اند، حتی بعد از روزگار جنگ هم سختی‌های فراوان دیده‌اند و امروز اعتراضات به حقی دارند که ما هم معترف به آن هستیم. امیدواریم که این اعتراضات بتواند به جای مطلوبی برسد.
وی درباره بیانیه خانه تئاتر بیان کرد: این وظیفه ما، خانه تئاتر و در حقیقت وظیفه همه تئاتری‌ها است که در مواقعی از این دست و این چنین همراه هموطنان عزیزمان و بخصوص کسانی که سال‌های سال در جنگ فداکاری و از خودگذشتگی‌ها کردند، جانشان را فدا کردند، زندگیشان را از دست دادند، برای ایران افتخار آفریدند و کسانی بودند که از خاک این مملکت پاسداری و حمایت و نگهداری کردند، آنها با وجودی که سال‌های سال از جنگ می‌گذرد همچنان در وضعیت بسیار نامطلوبی هستند. این وظیفه کوچکی بود که بر عهده ما گذاشته شد، این کار را انجام دادیم و امیدوار هستیم که بتوانیم وظایف بزرگتر، ارزنده‌تر، بالنده‌تر و بیشتری را در خدمت به این مملکت و مردم این مملکت مانند مردم عزیز خوزستان انجام دهیم.
ایرج راد در بخشی از این نشست به تاریخچه شکل‌گیری خانه تئاتر اشاره کرد و در این باره عنوان کرد: هنرمندان تئاتر همواره با زحماتی که می‌کشیدند سعی کردند چراغ تئاتر این مملکت را روشن نگه دارند و آنچنان که باید و شاید از این هنرمندان حمایت نشده است. همواره این را گفتم که اگر حمایت‌های معنوی از هنر تئاتر شود و مسائل دیگر را هم می‌توانیم حل‌شده بپنداریم اما متاسفانه حمایت‌های معنوی از تئاتر هرگز نمی‌شود و نشده است و به خصوص در این سال‌ها و دوران کرونا هنرمندان عزیز تئاتر با مسائل و مشکلات عدیده‌ای روبرو هستند که قابل وصف نیست. ما هر آنچه که در توانمان بود داشتیم و تقاضا کردیم که به هنرمندان کمک شود و حمایت شوند. به خاطر اینکه نه در جایی استخدام هستند، نه حقوق بازنشستگی می‌گیرند، نه حقوق ایام بیکاری دارند و نه امکان کار برایشان فراهم است. حتی آن زمان که امکان بسیار مختصر کار فراهم بود، درآمد آنچنانی هنرمندان تئاتر از راه تئاتر نداشتند.
وی گفت: در سال ۱۳۷۷ بود که برای تشکیل موسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر دعوتی شد. این دعوت از طریق اداره کل هنرهای نمایشی شکل گرفت و ما چهار نفر از تئاتری‌ها بودیم که برای نوشتن اساسنامه خانه تئاتر به عنوان هیات موسس دعوت شدیم؛ من، اصغر همت، آتیلا پسیانی و محمود عزیزی. به هر حال ما سعی کردیم که کار را آغاز کنیم ولی مشکلات عدیده‌ای داشتیم. بعد از تدوین اساسنامه در تئاتر شهر عده زیادی از تئاتری‌ها آمدند و در آنجا اعلام موجودیت کردیم. یکی از کسانی که در آن جلسه سخنرانی کرد شادروان حمید سمندریان بود که درباره لزوم صنف صحبت کرد.
وی گفت: خیلی وقت‌ها برای جلسه در بوفه تالار هنر می‌نشستیم و بعضی وقت‌ها هم هنوز ساختمان خانه هنرمندان ایران تمام نشده بود و در حال ساخت بود، ما می‌آمدیم در یکی از اتاق‌هایی که تمیزتر بود می‌نشستیم. بعد از مدت‌ها یک مکانی از طرف شهرداری در خیابان برادران مظفر پیشنهاد شد و سعی کردیم با کمک دوستان سر و سامان بدهیم. آنجا را بالاخره یک نوعی ساختیم.
وی با اشاره به تلاش‌ها برای تجهیز مکان خانه تئاتر و برقراری تسهیلات برای اعضا گفت: قراردادی که برای مکان با شهرداری داشتیم، قراردادی عاریه بود و می‌خواستند ما را از آنجا اخراج کنند. آن موقع به فکر افتادم که باید خانه تئاتر مکانی برای خود داشته باشد تا بیرونش نکنند. ما در وضعیت بدی قرار داشتیم اما فعالیت‌هایمان ادامه داشت. اما از نظر بودجه در وضعیت سختی قرار دادشتیم و پس از مدتی پیگیری قرار شد که وزارت ارشاد به ما سالی ۵۰ میلیون تومان کمک کند، بعد از مدت‌ها به ۱۰۰ میلیون تومان و بعد از مدتی با دادن صورت عملکرد با ۱۵۰ میلیون تومان موافقت شد اما معمولا تا ۱۲۰ میلیون تومان داده می‌شد. اگر به ما کمک می‌شد آن را می‌گرفتیم و به دنبال این مسئله بودم که ما باید یک سرپناهی را داشته باشیم تا ما را بیرون نکنند. بالاخره مکانی را در خیابان سمیه که یک ساختمان خیلی قدیمی ۸۰ ساله بود خریداری کردیم و به این نتیجه رسیدیم باید تخریب شود و از نو ساخته شود. ۱۱ سال طول کشید تا ساختمان این خانه ساخته شود.
راد ادامه داد: درباره قضایای مربوط به بیماری کرونا نیز خانه تئاتر از پا ننشست، همواره فعال بود و سعی کرد تا آنجایی که ممکن است با مسئولین تماس بگیرد؛ چه مسئولین در شهرداری، چه مسئولینی که حکومتی هستند، در راس امور قرار دارد و توانمندی‌هایی دارند. خانه تئاتر تمام تلاش خود را کرد که بتواند تا آنجا که ممکن است کمک‌های مالی بگیرد اما کمک‌ها آنقدر کم بود و شاید بیشتر در حد مسکن‌های چند روزه برای اعضا بود، همین‌طور بسته‌های حمایتی را بگیرد که باز هم در حدی نبود که بتواند جوابگو باشد. ما اینجا به نوعی در ارتباط با هنرمندان نمی‌خواهیم بگوییم که هنرمندان ما بی‌چیز هستند. هنرمندان ما فوق‌العاده‌اند. آن زمانی که کسانی که در بعضی جاها به دنبال پول و ثروت بودند، به دنبال این بودند که بتوانند پول دربیاورند، هنرمندان ما، هنرمندان تئاتر در یک اتاق کوچک تمرین به دنبال این بودند که یک بله را چطور بگویند که اثر گذار باشد و معنی درست را بدهد. آنها به دنبال معنی واقعی، انسانیت و فرهنگ بودند. آنها پر و انباشته از ثروتی هستند که به چشم نمی‌آید، ثروتی که خیلی‌ها نمی‌بینند. آنها کسانی نیستند که دست تکدی‌گری دراز کرده باشند. آنها آدم‌های بسیار با شرف و صبوری هستند که با تمام وجودشان این مملکت و این مردم را دوست دارند و سعی می‌کنند کاری انجام دهند، در این زمینه مسئولیتی داشته باشند و بتوانند مسئولیتشان را به خوبی انجام دهند. بنابراین آن چیزی که ما می‌گوییم این است که این حق‌شان است که باید داده شود. حقوق واقعی آنان و نتیجه زحماتشان است که باید داده شود.
وی افزود: هنرمندان بسیاری را داشتیم که سال‌های سال برای این مملکت افتخار آفریدند، الان در میان ما نیستند و رفتند. من متاسفم که در جایی که باید، هیچ نامی از این هنرمندان برده نمی‌شود، این هنرمندان در دل تمام مردم ایران جای دارند، همه جا با آنها هستند و حضور دارند. هنوز که هنوز است فیلم‌هایشان را می‌بینند، صدایشان در گوش ما و تصویرشان در ذهن ما است. واقعا همه آنچه که زحمت کشیدند، در این جامعه و در این فرهنگ تاثیر خود را گذشته است. بنابراین امیدوارم کسانی که باید این مسائل را بشنوند و بتوانند در این راه قدمی بردارند و حمایت و کمک کنند، نه فقط به هنرمندان تئاتر، به این مملکت، به این جامعه، به فرهنگ این جامعه، بتوانند این کار را انجام دهند.
مزینانی از دو مدیرعامل دیگر خانه تئاتر، اصغر همت و شهرام گیل‌آبادی نام برد که چه‌طور در دور‌ه‌های مدیرعاملی خود زحمات بسیار کشیدند و صدای خانه تئاتر را همواره زنده نگه داشتند. و راد گفت: خانه تئاتر هنوز ادامه دارد و در این دوران کرونا هم سعی کرد کارهای بسیاری را انجام دهد و تماس‌هایی داشته است که در حقیقت آنچه بود که در خدمت این دو عزیز بودیم.
مزینانی به تاثیر کرونا بر فضای فرهنگی و تعطیلی سالن‌های تئاتر اشاره کرد و درباره فعالیت‌های خانه تئاتر در جهت مطالبات به حق هنرمندان پرسید.
رییس هیات مدیره خانه تئاتر در پاسخ گفت: به هرحال آن تجمعی که در جلوی مجلس شورای اسلامی شد و آقای گیل‌آبادی در جریان است که از مجلس شورای اسلامی دعوتی شد و نمایندگانی در آن جلسه هم از قسمت اجتماعی و از قسمت فرهنگی مجلس شورای اسلامی حضور داشتند و مسائل و مطالب دوباره در آنجا بررسی و گفتگو شد. قول‌هایی داده شد که در ارتباط با بودجه سال ۱۴۰۰ بود که اینها زمینه‌سازی‌هایی برای از بین رفتن بعضی از این مشکلات شود. خیلی از دوستان پیگیری کردند و همواره سوال می‌کردند که بالاخره نتیجه چه شد، در اثر پیگیری‌ها، جوابی که از طرف آقای هاشمی در یکی از نشریات داده شد این بود که ۳۵۰ میلیارد تومان در اختیار صندوق اعتباری هنر بابت ماده ۹۹ بند چ برای همه این صنوف مختلف در ارتباط با حقوق ایام بیکاری قرار خواهد گرفت. این چیزی است که من اطلاع دارم و این مطلب را خواندم. در گروه خانه تئاتر هم این مطلب گفته شد اما تا چه حد اجرایی و عملیاتی شود و این پول کی و چگونه به حساب ریخته شود را ما اطلاع نداریم. درباره آنچه که خانه تئاتر دنبالش بود و پیگیری می‌کرد و در ارتباط بود، جوابی که گرفتیم این بود.
آسیه مزینانی به پرسش‌های رسیده درباره لطمات سانسور و اعمال سلیقه‌های متنوع و حتی فراتر از قانون اشاره کرد و پرسید که خانه تئاتر چقدر در این حوزه وارد شده و تلاش کرده این مشکلات تا حدی کمتر و کمی تحمل‌پذیرتر شود، مرتفع کند؟
راد اظهار کرد: خانه تئاتر در این زمینه هم همواره صحبت‌هایی کرده که وقتی شما برای یک اجرایی مجوز می‌دهید، چرا می‌آیید و جلوی آن اجرا را دوباره می‌گیرید؟ وقتی مجوز دادید، چرا هر شب کسانی به سالن می‌آیند و باز یادداشت‌هایی بر می‌دارند و باز می‌خواهند قسمت‌هایی از آن کار حذف شود یا گفته نشود؟ این چگونه برنامه‌ریزی است؟ اساس قضیه به هم می‌ریزد. ما نمی‌دانیم به هر حال از کجا باید جواب بگیریم. اگر وزارت ارشاد متولی دادن مجوز است، مجوز داده و اشکالی دارد، باید از وزارت ارشاد بپرسند که چرا این مجوز را دادید. چرا هنرمند را مورد بازخواست و سوال قرار می‌دهند؟ هنرمند کار خودش را کرده است، کاری را که باید بیایند و ببینند و اگر ایرادهایی از نظر آنها به عنوان مسئله سانسوری وجود دارد، اعلام کنند و وقتی ایرادات اعمال شده باشد، دیگر دوباره این چه کاری است؟ پس اصلاً اعتبار و اعتمادی نیست که هیچ کاری روی صحنه باشد و باقی بماند. اعتباری نیست که کاری که مدت‌ها تمرین شده و برای دکور و لباس آن هزینه شده، همان شب اول از روی صحنه برداشته شود، جبران خسارت‌ها را چه کسی خواهد کرد؟
وی اضافه کرد: این خسارت را فقط مالی و مادی نیست، خسارت‌های روحی است. هنرمندی که ۳-۴ماه از زندگی خود را برای به وجود آوردن یک اثر خلاقه گذاشته و آن را روی صحنه آورده، ببینید دچار چه یاس و مشکلات روحی و روانی می‌شود؟ کسی که حتی گاهی اوقات پول آمدن تا سر تمرین را نداشته، پیاده آمده و برگشته و کاری را تمرین کرده است، وقتی این چنین با او برخورد می‌شود، چه وضعیت روحی پیدا خواهد کرد؟ من نمی‌دانم از کجا بگوییم، از هر جا که می‌گوییم باز مشکل است.
کارشناس برنامه به تعطیلی‌های اخیر اشاره کرد که در حالی که سالن‌های تئاتر تعطیل بود، اما سینما‌ها باز بود و گفت: متولیان اکران‌های سینمایی اجازه دادند سینما‌ها با رعایت پروتکل‌ها باز باشد اما در واقع تئاتر تعطیل شد. سالنی مانند خانه‌هنرمندان ایران حاضر بود با یک سوم ظرفیت اجرا داشته باشد تا چراغ تئاتر خاموش نشود. مخاطبان هم حاضر بودند که بیایند. همه تمهیدات قابل پیش‌بینی بود، اما به راحتی تئاتر تعطیل شد.
راد بیان کرد: آن موقعی هم که اجرا می‌رفتند قرار بود که هزینه‌های نیمی از سالن را پرداخت کنند، آن موقع هم پرداخت نمی‌کردند، چه برسد به زمانی که بعداً گفتند اگر ادامه بدهید کمک نمی‌کنیم. هنرمندان تئاتر با تمام مشکلات و خطرهایی که وجود دارد و بسیاری از آنها واکسن نزده‌اند، باز هم حاضرند به خاطر اینکه تئاتر سر جای خود باشد، زنده بماند، حرکت و وجود داشته باشد، خطر می‌کنند که روی صحنه بیایند و خطر می‌کنند که همه مسائل و مشکلات مالی را هم بپذیرند اما تماشاگری داشته باشند که خطر و آسیب به او نرسد و پروتکل‌های بهداشتی برای آن تماشاگر از هر نظر اجرا شود که خیالشان راحت باشد. اما به فکر سلامت خودشان نیستند. اینها از این بابت درآمدی آنچنان نخواهند داشت ولی این عشق و چیزی است که در ذات هنرمند وجود دارد که خودش را پروانه‌وار در معرض این کار قرار می‌دهد تا بتواند کار و مسئولیتش را انجام دهد.
وی افزود: می‌توانستند عنوان کنند هنرمندانی که خودشان مسئولیت خودشان را روی صحنه می‌پذیرند و پروتکل‌های بهداشتی از نظر تماشاگر به طور کامل برقرار است و انجام می‌شود، آنها کارشان ایرادی ندارد. چنین چیزی هم نگفتند.
رئیس هیات مدیره خانه تئاتر درباره انتظارات این نهاد از دولت جدید گفت: این چیزی است که خانه تئاتر باید در جمع خود بنشیند و آنجا خواسته‌هایش را مطرح کند. خواستههای فردی هیچ وقت در این زمینه‌ها خیلی مهم نیست، خواستههای جمع مطرح است. خواسته همه دست‌اندرکاران تئاتر مطرح است که آن هم از طریق صنف می‌تواند بیان و منتقل شود.