مراسم گرامیداشت یاد هنرمندان درگذشته سال ۱۳۹۷ و رونمایی از کتاب «آیین چراغ، خاموشی نیست» پنجشنبه ۱۶ اسفند با حضور «پیروز حناچی» شهردار تهران و جمعی از هنرمندان پیشکسوت در تماشاخانه ایرانشهر برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، مراسم یادبود هنرمندان درگذشته سال 1397 با عنوان «آیین چراغ، خاموشی نیست» شب گذشته با حضور چهره‌های مختلف فرهنگی و هنری و با حضور «پیروز حناچی» شهردار تهران در تماشاخانه ایرانشهر برگزار شد.
«مجید رجبی معمار» مدیرعامل خانه هنرمندان ایران، در ابتدای این مراسم گفت: امسال هفتمین دوره برگزاری مراسم «آیین چراغ، خاموشی نیست» است و حداقل ادای احترام و دین نسبت به هنرمندان فقید و خانواده‌های آنهاست.
او افزود:عنوان «آیین چراغ، خاموشی نیست» یکی از دیالوگ‌های ماندگار زنده یاد علی حاتمی است. تا اول اسفند سال جاری 119 تن از هنرمندان ایران به دیار باقی شتافتند و با رفتنشان اندوهی بر دل ما به جای گذاشتند. هر چند که هنرمندان همواره با آثاری که از خود به جا گذاشته‌اند ماندگار هستند.
وی افزود: از این هنرمندان 24 نفر در رشته ادبیات و شعر، 23 نفر در حوزه هنرهای تجسمی، 4 نفر تئاتر، 12 نفر به صورت تخصصی در سازمان صدا و سیما اشتغال داشته اند؛ از جمله در زمینه دوبله، 25 نفر در حوزه سینما، 29 نفر موسیقی و 2 نفر در زمینه هنرهای آیینی و سنتی فعالیت داشتند.
او در ادامه با اشاره به بزرگانی چون داریوش شایگان، ناصر ایرانی، عزت‌الله انتظامی، محمد دبیرسیاقی، سلیم نیساری، احسان یارشاطر، محسن وزیری، عباس عطار، احمدرضا دالوند، ضیاءالدین دری، صدرالدین شجره، بهرام زند و حسین عرفانی گفت: وقتی این نام‌ها در کنار هم ردیف می‌شوند، ما در می‌یابیم که چه مفاخر بزرگی را از دست داده‌ایم و فقدانشان جبران ناپذیر است.
وی ضمن یادبود سرآمد هنرمندان، آقای بازیگر عزت الله انتطامی گفت: ناصر ملک مطیعی، یدالله صمدی، حسین محب اهری، ناصر چشم آذر و فرهاد گرگین پور دیگر عزیزان کوچ کرده در سال جاری بودند.
رجبی معمار صحبت‌های خود را این گونه پایان داد: کتاب مرگ و رحلت گشوده است، چند روز قبل و پس از پایان نگارش ما خشایار الوند هنرمند طناز و امروز خانم لیلیت تریان که از او به عنوان مادر مجسمه‌سازی ایران یاد می‌شود، درگذشتند. نام و یادشان گرامی باد.
ابراهیم حقیقی رئیس شورای عالی خانه هنرمندان ایران گفت: در هفت سالگی که مراسم «آیین چراغ، خاموشی نیست» را در روزهای پایانی اسفند در خانه هنرمندان ایران برگزار می کنیم، بار سنگینی بر دوش ما گذاشته می شود.
او با یادی از عزت‌الله انتظامی گفت: در 16 سال اخیر «عزت الله انتظامی» هر دو هفته یک بار خانه هنرمندان می آمدند و با اعضای شورای عالی جلسه داشتند و در تمام این سال ها تلاش های مستمر و متعددی برای بهبود وضیعت زندگی هنرمندان کردند. تلاش هایی که همواره دوست داشت کسی از سهیم بودنش در آن ها آگاه نشود.
حقیقی ادامه داد: انسان‌ها در طول تاریخ برای رویین تنی تلاش کرده‌اند؛ اما رویین تنی تنها در اثر جاودانه فردوسی میسر شد. اما قطعا انسان‌ها به جاودانگی دست پیدا می‌کنند. هنرمندان پیش از رفتن از خانه هنرمندان به قطعه هنرمندان وظیفه سنگینی در جامعه دارند و آن شادی و آگاهی بخشی به مردم است.
در ادامه حجت‌الله صیدی مدیرعامل بانک صادرات گفت: عنوان «آیین چراغ، خاموشی نیست» بی اختیار من را به یاد سوره «الرحمان» می‌اندازد. متاسفانه ما عادت کرده‌ایم که همواره به وجه غمناک زندگی توجه کنیم. اما کمتر به شادترین بخش کلام الهی توجه می‌کنیم که می‌گوید همه چیز فنا شدنی است جز وجه پروردگار.
او افزود: هنرمندان در طی قرن‌ها با خلق آثار هنری ماندگار، نور فرزانگی را در جامعه خود زنده نگاه می‌دارند. ما باید تلاش کنیم از شکوه نام هنرمندان پرده برداری کنیم و قدر اساتید و هنرمندان را در زمان حیات‌شان بدانیم.
مجید انتظامی هم در سخنان بسیار کوتاهی درباره پدرش گفت: پدرم در تمام عمرش فقط با عشق به مردم و برای شاد کردن دل آنها به روی صحنه می‌رفت.
او افزود: در خانه ما فقط کار حرف اول را می‌زد. به ندرت اتفاق می‌افتاد که ما گروهی به مسافرت برویم. زمانی که من از هنرستان به خانه باز می‌گشتم نت‌هایم دستم بود و پدرم نیز مشغول حفظ کردن متنی بود که قصد اجرایش را داشت.
ایرج راد عضو شورای عالی خانه هنرمندان ایران گفت: «آیین، چراغ خاموش است» استعاره‌ای است از آنهایی که از میان ما رفتند، آنها تنها چراغ نبودند، گوهرهای پرنوری بودند که هیچ لکه‌ای دامن آنها را نمی‌توانست آلوده کند.
راد افزود: آنها عاشق فرهنگ و هنر و انسان و آزادی بودند، به ما محبت آموختند، عشق آموختند، امید می‌دادند، آنها ما را منزه می‌کردند، تفکر آفرین بودند در هر عرصه هنری که بودند.
وی ادامه داد: ما عزیزانی را از دست می‌دهیم که تا سال‌های سال باید منتظر بمانیم تا نظایر آنها تولد یابند. تنها امید ما پیروی جوانان از راه این هنرمندان است که زندگی خود را وقف مردم و هنر کردند و در جهان نام آور هستند.
راد گفت: سال اول برگزاری این آیین 17 نفر از عرصه هنرهای نمایشی و تئاتر به دیار باقی شتافتند، ما کم کم کسانی را از دست می‌دهیم که هنوز می‌توانستند کار کنند و تاثیرگذار باشند.
او افزود: هرچه از این افراد که جایگاه ویژه‌ای در تاریخ این مملکت دارند یاد کنیم کم است، دنیا ایران را با آقامحمدخان قاجار نمی‌شناسد با حافظ، سعدی و مولانا و فرش ایران می‌شناسد، هنر و هنرمندان را قدر بدانیم و جایگاه ویژه آنها را حفظ کنیم.
نگار نادری پور مدیر مسئول انجمن هنرمندان مجسمه ساز ایران در آیین «چراغ خاموشی نیست» ضمن یادبود هنرمندان فقید کشور گفت: صحبت در مراسم یادبود شاید ساده به نظر بیاید اما پیچیده است. ما قادر به صحبت درباره مرگ نیستیم. بشر همیشه با مرگ مشکل داشته است. مرگ نیاز به تفسیر و مفهوم داشته است. در طول تاریخ سعی کردیم آن را فراموش نکنیم و شیرین جلوه دهیم. هستی برای تعیین نیستی به کار برده می‌شود.
او با بیان اینکه «یکی از رسالت‌های هنر تلاش برای نفی این فراموشی بوده است» ادامه داد: هنرمند محصور خلق آثار هنری‌اش است و از آن جدا نیست و به زمانه و تاریخ خود غنا می‌بخشد. امروزه دیگر هنرمند از هنرش جدا نیست و از زمان انسان‌های نخستین که بر روی دیواره‌های غارها به نقاشی و بیان خود روی آورده‌اند همواره هنرمندان تلاش کرده‌اند که با خلق اثر هنری با فراموشی و عدم مبارزه کنند..
او افزود: امسال چهار مجسمه ساز از میان هنرمندان این رشته رخت بربستند، یار احمدی، حاجی نوری ، محسن وزیری و لیلیت تریان، که همه اینها در دوره پهلوی پرو بال گرفتند، انقلاب را دیدند و این دوره تاریخی برای همه تکرار نمی‌شود.
وی افزود: اما متاسفانه بستر لازم برای شکوفایی این هنرمندان ایجاد نشد، به شکل‌های مختلف، از جمله لیلیت تریان که بعد از انقلاب در سال 1359 برای همیشه خانه‌نشین و از تدریس در دانشگاه منع شد. این در حالی بود که او پایه‌گذار رشته مجسمه سازی در دانشگاه هنر بود.
نادری پور ادامه داد: در تمام سال‌هایی که ترنیان از درس دادن محروم بود، طراحی کرد، مجسمه ساخت و نمایشگاه برپا کرد و با رفتار خود به ما درس زندگی داد
وی گفت: امروز هراس برای هنرمندان بسیاری از رشته‌ها از همیشه سهمگین‌تر است، هنرمند مطلوب امروز ما هنرمند مرده است که قابش کنیم به دیوار بزنیم، هنرمندی که اعتراض نکند، سکوت کند و خانه نشین باشد.
نادری پور افزود: امروز لیلیت تریان هنرمند مجسمه سازی را از دست دادیم، در حالیکه حتی یک مجسمه از این بانوی هنرمند در فضای عمومی شهر ما وجود ندارد و این محرومیتی برای وی نیست امکانی هست که از من و شما سلب می‌شود. حیات در زندگی بشری چیزی بیش از دم و باز دم است. حیات برای ما یعنی زندگی آزادانه. لی لی تریان دو وصیت داشت، یکی اینکه پیکرش به دانشکده‌های پزشکی داده شود و دومی خانه‌اش تبدیل به موزه شود، امیدوارم به آخرین خواسته او جامه عمل پوشانده شود و خانه او موزه شود و چراغ خانه‌اش خاموش نشود.
مهدی عسگرپور مدیرعامل پیشین خانه سینما در این مراسم گفت: پایان هر سال با یک آلبوم مواجه می‌شویم که هم افتخارآمیز است و غمناک. بعضی سال‌ها که به این آلبوم نگاه کنیم بیشتر غم‌انگیز می‌شود. در سال‌هایی که در خانه سینما بودم مراسم تشییع جنازه خیلی بیشتر از جشن‌ها داشتیم.شاید دو سال گذشته بود و چندین مراسم یادبود برگزار کرده بودیم اما جشنی در کار نبود. در طول تاریخ ما همواره به شکل های مختلف به هنرمندان بی توجه ای شده است..
او در ادامه جوامع بشری را در یک تقسیم‌بندی به دو بخش تقسیم کرد؛ ، جوامعی که پویایی و شکوفایی برایشان مهم نیست و جوامعی برایشان مهم است و گفت:موضوعی که ما را آزار می‌دهد این است که چرا با جامعی روبروییم که حس شکوفایی و پویایی در آن وجود ندارد. این حس برای جوامعی وجود دارد که احساس می‌کنند سرمایه دارند. این سرمایه برای بعضی زیر زمین است مانند نفت، ما همه اینها را داریم اما مطمئنم نیستیم از داشتنش، چون سر سفره‌هایمان نیست.
عسگر پور ادامه داد: دومین سرمایه فرهنگ و هنر است. آن چیزی که با آن مواجهیم کمبود توجه به این بخش است. خیلی از بزرگان وقتی از این بی‌توجهی صحبت می‌کنیم به اشتباه فکر می‌کنند باید مراسم شامی برای هنرمندان برگزار کنند و به آنها لوح تقدیری دهند. آن توجه این نیست. هنرمندان مساله ذهنی‌شان این است که آن چیزی را که در ذهنشان است منتقل کنند. وقتی انتقال مفهوم را از هنرمند بگیرید مرگ هنرمند همانجا قطع می‌شود و جامعه پویانمایی و شکوفایی خود را از دست می‌دهد.
عسگر پور با بیان اینکه مساله ما از دست نیروی انسانی در حوزه فرهنگ است که می‌توانست به زنده‌ها کمک کند و جامعه به شکوفایی برسد، افزود: ما هر فرصتی بیابیم این حرف‌ها را می‌زنیم. بعضی دولتمردان که اهل شعر هم هستند، با شنیدن این حرف‌ها با مراسمی می‌خواهند ما را خوشحال کنند. در آخر هم با مراسم این شکلی در پایان هر سال می‌مانیم.
او در پایان گفت: نگرانی ما زنده‌ها از این است که زمینه رشد شکوفایی را از جامعه می‌گیریم و دائم از خود می‌پرسیم چرا با جامعه اخمو و بی نظم روبرو هستیم. مراکز فرهنگی توسط کسانی اداره می‌شود که این مفاهیم برایشان مهم نیست
شیرین احمدلو همسر ناصر چشم‌آذر در جایگاه حاضر شد و در سخنانی گفت: خوشحالم در این فضا پر از معرفت حضور دارم. غمگین و دلگرم که هنرمندان تأثیرگذاری را از دست دادیم. از دست دادن ناصر برای من و همه سخت بود. روح پاک او را می‌شناختیم. او پر از هنر بود. من و بردارم عاشق او بودیم و تأثیرگذارترین فرد زندگی‌مان بود. او در ادامه متنی درباره زندگی 21 ساله عاشقانه ای که با همسرش داشت را برای حاضران خواند.
پیروز حناچی شهردار تهران هم در سخنانی گفت: بسیاری از اقداماتی که ما در زندگی تصمیم می‌گیریم معمولاً تصمیم بر دو راهی است ممکن است دعای خیر به همراه داشته باشد و یا دعای شر. در شهر مکان‌های هنری زیادی ساخته شده که دعای خیر را به دنبال داشته و امیدوارم از این پس این بناها و خدمات فرهنگی در سط
او با بیان اینکه این شهر در حال حاضر وضعیت خوبی ندارد و همه آن را درک می‌کنند، افزود: در میان مدت و طولانی مدت می‌توان آن را درست کرد اما در کوتاه مدت هیچ راهی جز همیاری مردم وجود ندارد. امسال ظرف ۱۰ سال اخیر روزهای اضطراری برای آلودگی هوا نداشتیم. ما باید زیبایی را در شهربه ارمغان بیاوریم. شهر را زیباتر کنیم. اولین رنگی که از تهران برای ما به نظر می‌رسد، خاکستری است، تهران رنگ ندارد. در حالی که فرهنگ ما مملو از ترکیب رنگ و خلاقیت است و باید تلاش کنیم رنگ را دوباره به تهران بازگردانیم..
محمد سریر، مشاوره خانه هنرمندان ایران و رئیس پیشین شورای عالی خانه هنرمندان نیز یکی دیگر از سخنرانان این آئین بود.
او با بیان اینکه با مرگ هنرمندان، یک خلاقیت مهمی از هنر مملکت حذف می‌شود، گفت: من در این سال‌هایی که در این حوزه بودم دیدم که همه آثار این بزرگان در دست نمانده است و از این قضیه متأسفم. باید بتوانیم این آثار را برای آیندگان هم بر جا بگذاریم.
سریر افزود: تداوم این مراسم برای آینده مهم است. امیدوارم این سنت ادامه یابد و بیشتر به آن توجه شود. اما باید به آنهایی که هستند، بیشتر توجه کنیم. نمی‌توانم آرزو کنم هنرمندی را از دست ندهیم، چراکه یک چیز طبیعی است و همه آن را تجربه می‌کنند. اما امیدوارم آثار و هنر هنرمندان برای آیندگان منعکس شود.
فرزاد فرجی رئیس انجمن هنرمندان سفالگر ایران در این مراسم گفت: امسال اولین بار است که در این مراسم هستم، امشب صحبت از بزرگانی است که بدون اینکه بخواهند چهره ماندگار شوند، فعالیت می‌کردند. وظیفه ما چیست؟ باید به همین مراسم دو سه ساعته اکتفا کنیم.
او افزود: نسل ما قرار است چه چیزی را برای نسل آینده بگذارد. هنرمندان هنرهای تجسمی را نمی‌بینیم جز اثر آنها را، باید فقط به این مراسم اکتفا کنیم؟ امسال ۲ هنرمند در عرصه سفالگری و سرامیک داشتیم که بدون چشم‌داشتی در عرصه فعالیت کردند و در ماه های پایانی سال دو هنرمند «دریا نور ذوالفقاری» و «حاج عبدالله مهری» از میان ما رفتند آنها برای اعتلای رشته سفال و سرامیک تلاش‌های متعددی کردند. نام و یادشان گرامی باد..
فرجی در پایان گفت: خواهش من به عنوان فردی زنده از بزرگان و مسئولین این است که به وجود خود و نسل آینده جدی‌تر نگاه کنند.
در بخش‌های مختلف مراسم نما آهنگی از هنرمندان درگذشته سال 1397 به نمایش درآمد.
اجرای زنده موسیقی توسط گروه موسیقی «مدار» به سرپرستی «پرهام علیزاده» خواننده، «آرش اسکندرلو» آهنگساز و نوازنده و «بهرنگ معتمدی» نوازنده از دیگر برنامه‌های جانبی مراسم «آیین چراغ خاموشی نیست» بود.