در نشست «سینمای انیمیشن امروز ایران» عنوان شد:
تولید مستمر انیمیشن‌های با کیفیت حاصل یک اکوسیستم است
نشست «سینمای انیمیشن امروز ایران» برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، در ادامه برنامه‌های «دوشنبه‌های سینما» که به‌صورت زنده در صفحه اینستاگرام خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شود، دوشنبه ۱۳ مرداد نشست «سینمای انیمیشن امروز ایران» برگزار شد. بهرام عظیمی و اشکان رهگذر مهمانان این برنامه بودند و کیوان کثیریان مدیریت نشست را بر عهده داشت.
در ابتدای این نشست عظیمی درباره جایگاه ایران در سینمای انیمیشن دنیا گفت: ما از نظر سینمای انیمیشن هیچ جایگاهی در جهان نداریم و این هم برای ما افت محسوب نمی‌شود و بسیاری از کشورهای جهان اولی نیز در همین وضعیت به سر می‌برند. بنابراین انمیشین ما مثلا با انیمیشن آمریکا یا ژاپن قابل مقایسه نیست. بسیاری از کشورهای دنیاست که سال‌هاست در زمینه انیمیشن فعالیت می‌کنند و پیشرفته هستند هم در تولید انیمیشن به گرد پای آمریکا نمی‌رسند. فوت کوزه‌گری و تجربه و.. همه در اختیار سینمای انیمیشن آمریکاست.
وی در مورد وضعیت بخش‌های مختلف انیمیشن در ایران توضیح داد: اگر انیمیشن ایران را به چهار شاخه تقسیم کنیم در مورد تیزرهای تبلیغاتی که در تلویزیون ایران پخش می‌شود، توانایی این کار را داریم و می‌توانیم کارهای خیلی خوب بسازیم؛ در بیست و پنج سال اخیر و با ورود کامپیوتر کار انیمیشن رونق گرفته و کارهای خوبی ساخته شده است. در این زمینه موفقیم و کم و کسری چندانی نداریم. در این تیزرها از نظر محتوایی تا حدودی دست و بال‌مان بسته است و یکسری خط قرمز داریم که اینها هم تا حدی روی کار تاثیرگذارند. یعنی اگر کار ضعیفی انجام شود نمی‌توان تقصیر را به گردن این خط قرمزها انداخت. به هر حال هر کسی می‌تواند با توجه به شرایط مملکتش آثار خوبی تولید کند.
این کارگردان انیمیشن ادامه داد: یکی دیگر از شاخه‌های انیمیشن، تولید انیمیشن برای کودکان است که این را هم بیشتر در تلویزیون می‌بینیم. در این زمینه فراز و نشیب‌های زیادی داشته‌ایم؛ گاهی انیمیشن‌های درجه یک و تاثیرگذار تولید کرده‌ایم. انیمیشن باید جذاب باشد و حتی اگر تکنیک ما ساده باشد می‌توان با پرداخت داستان و دوبله خوب و بکارگیری موسیقی می‌توان اثر جذاب تولید کرد. در انیمیشن‌های تلویزیونی در حد بیست درصد توانسته‌ایم آثار آبرومندی تولید کنیم اما مابقی هشتاد درصد افتضاح بوده‌اند. معمولا وقتی کارها خوب نمی‌شوند می‌گوییم به ما پول نداده‌اند اما بارها پیش آمده که پول خوبی هم پرداخت شده و نمونه اولیه و تیزر هم خیلی خوب ساخته شده است اما در ادامه خوب پیش نرفته است. ساخت انیمیشن صرفا به پول و سناریو و عوامل و امکانات مربوط نمی‌شود، بلکه به آدم‌ها و شرافت آنها هم بستگی دارد.
عظیمی اضافه کرد: دسته دیگر انیمیشن‌ها، انیمیشن‌های کوتاه جشنواره‌ای هستند که نقطه اوج انیمیشن ایران همینجاست. در این دسته محدودیت چندانی نداریم، آقا بالاسر وجود ندارد و کسانی که این تیپ انیمیشن‌ها را سفارش می‌دهند چه از بخش خصوصی باشند و چه از بخش دولتی و چه خودمان تهیه‌کننده باشیم، دست و بال‌مان خیلی باز است و از نظر تکنیکی و محتوا و.. خیلی کارها می‌توانیم انجام دهیم. پس آثار تولیدی در این دسته درجه یک است و بهترین جوایز دنیا را هم به دست آورده‌ایم. ما هنوز اسکار انیمیشن کوتاه را برنده نشده‌ایم ولی تا نزدیکی آن هم پیش رفته‌ایم.
این طراح انیمیشن ادامه داد: دسته چهارم هم انیمیشن سینمایی است که تقریبا تعطیل است و این را در مقایسه با انیمیشن‌های خارجی می‌گویم. در ایران پنج شش انیمیشن بسیار خوب سینمایی داریم که آثار شاخصی هستند ولی آیا این کارها می‌تواند در کشور دیگری به جز افغانستان و عراق و لبنان اکران شود و مورد استقبال قرار بگیرد؟ به نظر من نه نمی‌تواند. ما تقصیر را گردن این می‌اندازیم که پخش‌کننده نداریم اما اگر کاری کیفیت بین‌المللی داشته باشد، پخش‌کننده هم خواهد داشت.
عظیمی در پاسخ به سوال کثیریان در خصوص تفاوت آثار انیمیشن کوتاه و بلند توضیح داد: سال‌هاست در سینمای ایران همه ضعف‌ها را گردن فیلمنامه می‌اندازند؛ اما اثر تولیدی خیلی به کارگردان وابسته است؛ در کار سینمایی کارگردان مهم‌ترین نقش را دارد. مثلا همین فیلمنامه‌های اصغر فرهادی را با همین بازیگران و با بودجه دو برابر در اختیار کارگردان دیگری قرار دهیم نمی‌تواند آنها را این‌گونه بسازد. یک کارگردان خوب می‌تواند با یک فیلمنامه معمولی اثری قابل‌قبول و خوش‌ساخت تولید کند. اما کارگردان کارنابلد و مغرور حتی بهترین فیلمنامه را هم خراب می‌کند.
وی افزود: یک مشکل ما کارگردانان اینست که وقتی یکی دو کار می‌سازیم و چند جایزه دریافت می‌کنیم خیال می‌کنیم خیلی بلد هستیم. مثلا کارگردان ایرانی می‌آید می‌گوید من تاکنون سه هزار دقیقه انیمیشن ساخته‌ام در حالی‌که فقط ده دقیقه آن قابل استفاده است. ما دچار ضعفیم و سواد کارگردانی نداریم و به‌روز نیستیم. کارگردانان ما در ورکشاپ‌ها شرکت نمی‌کنند و ادعای برگزاری ورکشاپ دارند و نه آموزش می‌بینند و نه مطالعه دارند. ایرانی در ساخت ده پانزده دقیقه انیمیشن درخشان عمل می‌کند اما وقتی کار طولانی می‌شود نمی‌دانیم چگونه کار را جمع کنیم و داستان را چطور پیش ببریم و کجا نقطه اوج است و.. باید مدام فیلم تماشا کرد و مشغول مطالعه بود تا این چیزها را یاد بگیریم اما متاسفانه این کارها را انجام نمی‌دهیم.
این کاریکاتوریست درباره ویژگی‌های کارگردانی در سینمای انیمشین گفت: کارگردان انیمیشن باید تا حدودی طراحی بداند و عاشق کمیک استریپ باشد، کادربندی را بلد باشد، بتواند شخصیت را در ذهنش تصور کند. کارگردان انیمیشن نمی‌تواند مثل کارگردان سینمای زنده سراغ لوکیشن موردنظرش برود و مکان را ببیند و تصمیم بگیرد؛ در کار انیمیشن همه چیز در ذهن کارگردان است، هرچند از طراح صحنه و لباس و.. استفاده می‌کنیم. کارگردان انیمیشن باید به بازیگری آگاه باشد چون کارگردان است که تمام حرکات شخصیت را تعیین و به انیماتور منتقل می‌کند. نور و فضا و چگونگی پیش بردن قصه و.. هم که سر جای خود. کارگردانی انیمیشن بسیار مشکل‌تر از کارگردانی فیلم زنده است. برای ساخت یک فیلم زنده افتضاح لازم نیست چیزی بلد باشید، اما برای ساخت یک فیلم انیمیشن افتضاح این‌گونه نیست و باید خیلی چیزها را بدانید و صرفا دکمه رکورد یک دوربین را فشار نمی‌دهید.
در ادامه این نشست اشکان رهگذر درباره تجربیات تولید و اکران انیمیشن «آخرین داستان» توضیح داد: پروسه تولید و پخش انیمیشن «آخرین داستان» تا رسیدن به مرحله اکران حدود ده سال به طول انجامید ولی شاید نیمی از این زمان صرف دوندگی‌های تولید فیلم شد. یعنی در این ده سال صرفا روی خود فیلم متمرکز نبودیم و متاسفانه بخش قابل‌توجهی صرف اصطکاک‌های تولید فیلم شد. من و برادرانم از کودکی با نسخه‌های ساده‌نویسی‌شده شاهنامه آشنا بودیم و این قصه‌ها را برای ما تعریف می‌کردند؛ علاوه بر شاهنامه قصه‌های امیرارسلان و هزار و یک شب هم در کار بود. همیشه فکر می‌کردم چرا اثری تولید نمی‌شود که حق مطلب در مورد شاهنامه را ادا کند. پس وقتی احساس کردم که زمان این کار فرا رسیده تصمیم گرفتم کاری راجع به شاهنامه بسازم.
وی در مورد اقتباس ادبی در محصولات انیمیشن گفت: به هر حال شاهنامه مدیوم شعر است و نمی‌توان از مدیوم شعر به‌صورت عین به عین در مدیوم نوینی مثل انیمیشن استفاده کرد. وقتی از یک مدیوم به مدیوم دیگر می‌رویم در هر صورت پای اقتباس در میان است. این کار مثل راه رفتن روی لبه تیغ است؛ اثری کهن داریم که برگی از هویت یک ملت است و مردم روی آن عِرق دارند. ضمن اینکه باید چیزی به کار اضافه می‌کردیم و نمی‌شد از شاهنامه چیزی کم کنیم.
رهگذر اضافه کرد: ما در زمینه تولید انیمیشن‌های سینمایی بسیار کم‌تجربه‌ایم و هرچقدر هم آموزش ببینیم و اطلاعات جمع‌آوری کنیم، باز هم سینما یک فرآیند تجربی است و با ساختن فیلم است که فیلمساز یاد می‌گیرد چگونه قصه را تعریف کند. یکی از دلایلی که فیلمنامه‌های خوبی در سینمای انیمیشن نداریم اینست که فیلمنامه‌های کمی وجود دارد که کارگردان بتواند خودش را در روند تصویری کردن آنها محک بزند.
کارگردان «آخرین داستان» درباره ویژگی‌های کارگردانی در انیمیشن توضیح داد: چیزی که می‌توانم به صحبت‌های آقای عظیمی اضافه کنم اینست که کارگردان انیمیشن باید مهارت مدیریتی بالایی داشته باشد. چون انیمیشن به‌ویژه در مقیاس سینمایی یک هنر-صنعت است و اگر کارگردان نتواند برای یک زمان طولانی یک تیم را هدایت کند و آنها را کنار هم قرار دهد و در آنها انگیزش ایجاد کند، تیم مرتبا دچار چالش می‌شود و قطعا فیلم ساخته نخواهد شد. میازاکی می‌گوید یک فیلم انیمیشن خوب را یک تیم خوب می‌سازد.
رهگذر در خصوص کیفیت انیمیشن‌های ایرانی در قیاس با استانداردهای جهانی گفت: ما در این زمینه حرف چندانی برای گفتن نداریم؛ اینکه من نوعی یک فیلم انیمیشن بسازم و تمام شود، برای سینمای انیمیشن راهگشا نیست. انیمیشن با کیفیت و استمرار آن، حاصل یک اکوسیستم است. همان‌طور که سینمای زنده ایران یک اکوسیستم دارد که شامل خانه سینما، پخش‌کننده‌ها، سازمان سینمایی، سالن‌دارها و.. است. اما متاسفانه اکوسیستمی برای سینمای انیمیشن ایرانی وجود ندارد.
وی در پاسخ به سوال کثیریان درباره احتمال تولید محصولات قابل عرضه به بازارهای بین‌المللی توضیح داد: به‌طور کلی فکر می‌کنم این اتفاق خواهد افتاد؛ از این جهت که در دورانی که انیمیشن سه‌بعدی ساخته می‌شود، فیلم‌های انیمیشن سینمایی زیادی دارد ساخته می‌شود. همین الان شاید هفت هشت فیلم انیمیشن سینمایی در حال ساخت است که شش تا سه‌بعدی است و این یک امکان برای ساخت انیمیشن سینمایی بوجود آورده است. اگر سینمای انیمیشن ما استمرار پیدا کند، آثار تولیدی بهتر و بهتر خواهند شد. اگر تاریخ سینمای زنده ایران را هم بررسی کنیم حتما اولین کارها شاهکار نبوده‌اند و صدها فیلم ساخته شده تا امروز به این جایگاه مطرح در سینمای جهان رسیده‌ایم. اما در سینمای انیمیشن حتی ده فیلم را هم نمی‌توانیم اسم ببریم که در حد و اندازه سینمای ایران مطرح باشد. ما در این زمینه بی‌تجربه‌ایم اما اتفاقاتی در حال رخ دادن است. «آخرین داستان» اکران خارجی و درآمد خارجی داشت و در جشنواره‌ها حاضر شد و توجهات را به سینمای انیمیشن جلب کردیم.
رهگذر اضافه کرد: از سال ۲۰۱۳ پرونده‌ای از فیلم را که در حال ساخت بود به جشنواره انسی فرانسه که مهم‌ترین جشنواره انیمیشن دنیاست فرستادیم و در کنار پنج فیلم دیگر انتخاب شدیم تا کار خودمان را در آنجا معرفی کنیم. از آن لحظه نظر جشنواره انسی به فیلم ما جلب شد و در سال ۲۰۱۶ توانستیم نظر جشنواره کن را جلب کنیم و در سال ۲۰۱۸ فیلم را در جشنواره انسی نمایش دادیم و پس از آن نیز در بیش از سی و پنج جشنواره در سراسر جهان فیلم را نمایش داده‌ایم. «آخرین داستان» چهارده جایزه داخلی و بین‌المللی کسب کرده و وارد شورت لیست اسکار نیز شد که اتفاق مهمی بود. چیزی که زیاد می‌شنیدیم این بود که می‌گفتند فکر نمی‌کردیم ایرانی‌ها بتوانند انیمیشن بسازند و اساسا انیمیشن داشته باشند. یا مثلا می‌گفتند داستان خیلی اگزوتیک و عجیب و غریب است و انگار از جایی می‌آید که حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. همه اینها باعث می‌شد که تشویق شویم و متوجه شویم بازاری وجود دارد که تفکر و متن ما را می‌خواهد.
وی درباره زمان‌بر بودن پروسه تولید فیلم انیمیشن و هزینه‌های تولید گفت: در طول ده سالی که صرف تولید «آخرین داستان» شد، هفت سال بدون سرمایه‌گذار بودیم و با کمک برادرانم کار را کم‌کم پیش بردیم و بچه‌ها هم خیلی کمک کردند و دوست داشتند که این فیلم ساخته شود. بعد از شش هفت سال که نظر جشنواره انسی به ما جلب شد توانستیم به سرمایه‌گذاران اطمینان دهیم که حداقل استقبال خارجی خوبی از فیلم خواهد شد. اما شرایط امروز نسبت به ده سال پیش خیلی متفاوت است. امروز کار برای ما آسان‌تر است چون تیمی هستیم که کاری را انجام داده‌ایم و بازخوردهای خولی داشته است. الان مدیران انیمیشنی سمت‌هایی دارند و سرمایه‌گذاران خصوصی هم دیده‌اند که انیمیشن هم فروش بدی ندارد. ضمن اینکه اگرچه ده میلیارد پول زیادی به نظر می‌رسد اما برای بسیاری از سرمایه‌گذاران پول زیادی محسوب نمی‌شود و احتمالا علاقمند خواهند بود در این زمینه سرمایه‌گذاری و کسب تجربه کنند.
رهگذر افزود: به‌دلیل شرایط اکران، فروش «آخرین داستان» در ایران پوشش‌دهنده هزینه‌ها نبود اما فروش فیلم در خارج بد نیست و آرام آرام داریم به فروش خوبی می‌رسیم و درآمدها محقق می‌شود. البته اکران سینمایی فیلم به پایان رسیده است؛ در آمریکا در دو سالن سینما اکران داشتیم، در سوئد در یک سالن، در دانمارک هم در یک سالن. قرار بود در روسیه در سی چهل سالن اکران داشته باشیم که بدلیل شرایط ناشی از کرونا لغو شد و در حال حاضر بیشتر در وی‌اودی های خارجی فعالیت می‌کنیم و در حدود سی و پنج کشور کپی‌رایت «آخرین داستان» پرداخت شده است. ولی در مورد پخش خانگی در ایران، همان‌طور که همه چیز انحصاری می‌شود و امیدوارم این انحصار بشکند، برای مدتی بازار وی‌اودی در اختیار دو گروه خاص بود و قیمت پیشنهادی آنها در شأن هیچ فیلمی نبود. ضمن اینکه شرایط بسیار عجیب غریبی داشتند که تمام حقوق داخلی و خارجی را به مدت ده سال در ازای فقط چند ده میلیون تومان از ما می‌خواستند. ما قطعا نه می‌خواستیم و نه دوست داشتیم و نه شرایط ایجاب می‌کرد که با اینها همکاری کنیم. به تازگی وی‌اودی های جدید حضور پیدا کرده‌اند و ما هم امیدواریم اواخر همین ماه یا از از اوایل ماه آینده پخش آنلاین «آخرین داستان» آغاز شود. از آنجایی که اکران درستی در ایران نداشتیم، احتمالا ابتدا اکران آنلاین خواهیم داشت و سپس فیلم را به‌صورت وی‌اودی و دی‌وی‌دی پخش خواهیم کرد.